De tulp lijkt zo Nederlands, maar kent zijn oorsprong bijna 5000 kilometer hier vandaan. Ons nationale symbool komt eigenlijk uit Kazachstan en groeit daar tot op de dag van vandaag tussen de bergen. Datzelfde geldt voor het bekendste stukje fruit van Nederland: de appel. Deze vrucht vindt net als de tulp zijn oorsprong in het Centraal-Aziatische land van wilde grasvlaktes.
Kazachstan zal voor veel Nederlanders een onbekende plek zijn op de wereldkaart. Het land is dan wel eens een onderwerp van een film of boek, maar wat veel mensen niet weten is dat het grootste land van Centraal-Azië op zakelijk gebied een zeer serieuze partner van Nederland is (we exporteerden vorig jaar 492 miljoen euro aan producten naar het land) en sinds een ver verleden een belangrijke bijdrage levert aan onze identiteit.
Van zijderoute naar Keukenhof
De Nederlandse tulp is wereldberoemd. Alleen al de Keukenhof verwelkomde in 2019 zo’n 1.535.000 bezoekers (van wie 80 procent uit het buitenland). Bovendien verhandelen we jaarlijks 1,6 miljard tulpenbollen en 2,4 miljard tulpenbloemen in binnen- en buitenland. Dat komt neer op zo’n 93 bollen en 140 bloemen per Nederlander per jaar. Dat aantal groeit nog steeds jaarlijks. Niet te vergeten dat de tulpenhandel al in de zeventiende eeuw een hoogtepunt bereikte in Holland. De tulp is dan ook met recht een Nederlands symbool te noemen en onlosmakelijk met onze cultuur verbonden.
Hoewel wij Nederlanders meesters zijn gebleken in het cultiveren van de tulp, was ons volk niet het eerste dat deze voorjaarsbloem in haar volle glorie mocht waarderen. De tulp groeide al in het wild in een gebied waar het ’s winters goed vriest en in de lente vroeg genoeg dooit: de graslanden op de hoogvlaktes van Kazachstan. Daar groeien tulpen met iets kortere stelen dan we gewend zijn nog steeds in het wild.
Tulipa ‘President Nazarbayev’
Over de zijderoute via Perzië, China, Turkije en Antwerpen kwam de eerste tulp rond 1593 naar Nederland. De handel van dit luxeproduct groeide explosief tussen 1630 en 1637, de beruchte periode die bekendstaat als de ‘tulpenmania’, waarin een tulp even veel waard kon zijn als een chic grachtenpand. Nadat deze ‘zeepbel’ uiteenspatte (volgens economen de eerste handelszeepbel in de geschiedenis), herstelde de handel in tulpen zich geleidelijk. De rest is geschiedenis.
Niet zo gek dat Nederland niet lang moest nadenken over een cadeau tijdens een bezoek van het ministerie van Buitenlandse Zaken van Kazachstan zes jaar geleden. Vijfhonderd tulpenbollen die waren vernoemd naar de eerste president van de Republiek: Tulipa ‘President Nazarbayev’. Hij plantte ze in zijn tuin.
Appel typisch Nederlands
Fruit eten we in Nederland misschien niet genoeg, maar als we het eten, nemen we meestal een appel. De appel is met andere woorden de meest gegeten fruitsoort van Nederland. We eten gemiddeld 28 gram per dag, wat neerkomt op één appel per werkweek. Dat lijkt weinig, maar is ruim een kwart meer dan de banaan en zelfs meer dan twee keer zo veel als de nummer drie: de peer.
Veel appels verbouwen we zelf, bijvoorbeeld in de Betuwe. Van de 300 miljoen kilo appels die in Nederland groeien wordt ongeveer de helft binnen onze landgrenzen verorberd. Met name de Elstar en Jonagold zijn bij ons populair, maar ook Golden Delicious, Cox’s Orange Pippin en Goudrennetten vinden gretig aftrek, waarvan de laatste zich zo goed leent voor de typisch Nederlandse appeltaart.
In paardenbuik de wereld over
Toch zijn appels van oorsprong helemaal niet Nederlands. De oudste vorm van dit gezonde Schijf van Vijf-product is terug te vinden in Kazachstan. Daar groeit het wilde appelras Malus sieversii, zo groot als een kippenei, al 65 miljoen jaar in het wild, tot op de dag van vandaag. Lang geleden verspreidden beren de zaadjes in het wild door de appeltjes te eten en de zaadjes uit te poepen, in de bossen van Kazachstan. Toen de plaatselijke nomaden als een van de eerste volken ter wereld paarden begonnen te houden, verspreidde de fruitsoort zich over een nog groter gebied. Eerst als eten voor de paarden, maar later ook als handelswaar via de zijderoute.
Deze wilde appeltjes zijn dan wel een beetje zuur, maar goed eetbaar in de vorm van gelei, jam of appelmoes. Voor ons Nederlanders komt dat goed uit: een kwart van onze eigen appels wordt jaarlijks verwerkt tot appelmoes. De appel is minstens zo belangrijk voor Kazachstan als voor ons. Zo belangrijk dat de grootste stad Almati (1,8 miljoen inwoners) vernoemd is naar de zoetzure fruitsoort. Almati betekent vrij vertaald: rijk aan appels. Wie de ambassade van Kazachstan in Den Haag bezoekt treft in de tuin dan ook typisch Kazachs-Nederlands boompje aan: een appelboom.
bron & foto's: Koolhoven & Partners