Wageningse en Leidse onderzoekers hebben een biologische barrière ontwikkeld die planten beschermt tegen ziekten en plagen. Het gaat om een plakkerige substantie die op bladeren gespoten wordt en waaraan plaaginsecten vastplakken. De onderzoekers hopen dat deze insectenlijm helpt om het gebruik van giftige, chemische gewasbeschermingsmiddelen te verminderen. Ze publiceerden hun resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
In februari trok de Europese Commissie haar voorstel in om het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen te halveren. Toch blijft het doel om te minderen bestaan vanwege het schadelijke effect van die gewasbeschermingsmiddelen op de gezondheid van mens, dier en milieu. In de zoektocht naar alternatieven, lieten wetenschappers van Wageningen University & Research (WUR) en Universiteit Leiden zich inspireren door de natuur. "De vleesetende zonnedauw heeft zogenoemde klierhaartjes die een kleverige stof uitscheiden en daarmee insecten vangen", vertelt Thomas Kodger, Universitair hoofddocent Physical Chemistry and Soft Matter. "Die wilden we namaken om onze planten en gewassen op een natuurlijke manier te beschermen."
Gerichte val
Daarin slaagden de onderzoekers. Ze toverden plantaardige rijstolie-afval om tot een geel, plakkerig goedje door er lucht overheen te blazen en daarna te vermalen tot kleine deeltjes in een soort blender. Dat resulteert in bolletjes van ongeveer een millimeter doorsnee die even plakkerig zijn als ducttape. De grootte is niet willekeurig: de bolletjes zijn even groot als de veel voorkomende plaaginsect: tripsen. Door die weg te vangen, blijven planten gezonder en krijgen ze minder snel infecties met schimmels die de tripsen bij zich dragen. Tot nu toe richtten de onderzoekers zich vooral op dat type plaaginsecten, maar mogelijk werkt de insectenlijm ook tegen andere plagen, zoals de Suzuki-fruitvlieg die de kersenteelt bedreigt. Tegelijkertijd zijn de druppels klein genoeg dat nuttige insecten, zoals bestuivers, niet vastplakken.
Een trips is ongeveer een millimeter groot
Waar plaaginsecten resistentie ontwikkelen tegen chemische gewasbeschermingsmiddelen, is dat bij de insectenlijm vrijwel onmogelijk, denkt Kodger. "Insecten zijn al geëvolueerd dat ze niet snel blijven plakken aan iets, bijvoorbeeld door haartjes en een hobbelige oppervlak", legt hij uit. "Eén van de weinige manieren waarop ze nu nog kunnen ontsnappen aan deze plakkerige val, is door hun hele lichaam te vergroten." Dat is lang niet zo eenvoudig als tolerantie tegen een chemisch stofje ontwikkelen. Als het al gebeurt, gaan daar vele generaties overheen en het gebeurt alleen als de insectenlijm op grote schaal gebruikt wordt.
Even (on)gezond als frituurvet
De plakkerige substantie blijft na het spuiten drie maanden op de bladeren zitten, ook wanneer het regent. Dat is lang genoeg om de plaaginsecten te bestrijden totdat de oogst binnen is. Door de insectenlijm op de gewassen te spuiten voordat de vruchten zich ontwikkelen, minimaliseren boeren de kans dat het gewasbeschermingsmiddel op het voedsel terechtkomt. Toch is contact met het voedsel niet uit te sluiten. "Het voordeel van ons gewasbeschermingsmiddel is dat je de kleine, gele druppels ziet zitten, in tegenstelling tot chemische gewasbeschermingsmiddelen", zegt Kodger. "Met water en afwasmiddel was je het er zo af." Mocht je er toch wat van opeten, is dat waarschijnlijk geen probleem. Omdat het gemaakt is van plantaardige olie verwacht Kodger dat het niet schadelijker is dan frituurvet, maar hoe (on)gezond het precies is, moeten wetenschappers nog onderzoeken.
In de toekomst sproeien boeren het plakkerige goedje mogelijk op hun akkers. Dat kan met dezelfde machines die boeren gebruiken om chemische gewasbeschermingsmiddelen mee te sproeien. Een speciaal stofje in het mengsel zorgt ervoor dat de bolletjes niet te veel aan elkaar en de machines plakken. Toch moeten de wetenschappers eerst nog bestuderen of en in welke mate het plakkerige gewasbeschermingsmiddel de grond belast. "We willen geen grote hoeveelheden bakolie op de akkers gooien", aldus Kodger. Hoe snel de olie afbreekt in de bodem, gaan ze de komende jaren onderzoeken.
Spin-off bedrijf
Wageningse en Leidse onderzoekers hebben vertrouwen in hun insectenlijm als duurzaam gewasbeschermingsmiddel. Ze zijn bezig een spin-off bedrijfje op te richten dat het nieuwe gewasbeschermingsmiddel verder moet ontwikkelen. Dat bedrijf zal zich richten op allerlei verschillende soorten afvalolie, afhankelijk van wat er op dat moment verkrijgbaar is. Door het proces steeds een beetje aan te passen, zouden ze elk type plantaardige olie kunnen gebruiken om het gewasbeschermingsmiddel mee te maken. Kodger is enthousiast over het bedrijfje: "Het is prachtig om te zien of ons idee potentieel de wereld kan veranderen en ik dat in mijn leven nog mee mag maken." De onderzoekers hopen eind van dit jaar te starten met het bedrijf.
Bron: WUR