De wereld van het kwekersrecht is springlevend
Samenwerking en moleculaire technieken
Reflecteren betekent ook van een afstandje bekijken. Ik kijk nu terug op de bezoeken die ik binnen een maand bracht aan China, India, de Verenigde Staten en het CPVO. En de ontvangst van twee Japanse collega’s bij Naktuinbouw. Vol van alle indrukken die ik tijdens de reizen opdeed, is dit een mooie gelegenheid om een lijn te halen uit de ontwikkelingen van kwekersrecht in de wereld. Bij alle bezoeken kwamen twee onderwerpen terug: samenwerking en moleculaire technieken. Voor Nederland zijn dit belangrijke onderwerpen. Samenwerking tussen landen kan betekenen dat door overname van rapporten met één aanmelding in meerdere landen kwekersrecht gekregen kan worden. En moleculaire technieken gaan helpen om het onderzoek efficiënter te maken.
China: klaar voor de volgende stap
In China bleek tijdens een forum over Eigendomsrecht (IP) bij plantenrassen dat de mogelijke opschaling van het kwekersrechtsysteem naar UPOV ’91 volop in discussie is. Van de grootste hoofdpijnpunten: kwekersrecht voor het hele plantenrijk, Essential Derived Varieties en de farmers privilege is eigenlijk alleen de laatste als potentiële ‘show stopper’ overgebleven. Voor de vele kleine boeren is een beperking in het zelf mogen vermeerderen een moeilijk te verteren zaak.
Het Chinese kwekersrechtsysteem is nu al het grootste qua aantal aanmeldingen per jaar na het Europese systeem. Dit geeft een grote druk op het systeem om alle aanvragen goed te kunnen verwerken. De Chinese autoriteiten vroegen daarom hulp bij het trainen van het vele nieuwe personeel. De Europese Unie (het CPVO) gaat hierbij een coördinerende rol spelen. Nederland werd bedankt voor de hulp die tijdens de eerste 15 jaar van het Chinese systeem op dit terrein al is geleverd. Voor 2017 zijn al verdere afspraken over training gemaakt.
Opvallend was de grote aandacht voor het gebruik van moleculaire technieken bij het DUS-onderzoek. Dit ziet China als een goede mogelijkheid om het aantal aanvragen te managen. Men denkt hiermee het probleem van de opbouw van referentiecollecties te kunnen omzeilen.
Naktuinbouw diende met de collega’s van GEVES een project in bij het CPVO om een DNA-database tomaat op te zetten met gebruik van een op DNA-sequencing gebaseerde SNP-merkerset. Na uitnodiging om deel te nemen, gaven de Chinese collega’s aan als derde partner in dit project mee te willen werken. Hiermee wordt dit binnen de kwekersrechtwereld het eerste project op dergelijke internationale schaal.
India: op zoek naar aansluiting
In Delhi nam ik deel aan een workshop over Conventielanden en Essential Derived Varieties (EDV). De workshop was georganiseerd door de Indiase Kwekersrechtautoriteit die ‘Protection of Plant Varieties & Farmers’ Rights Authority’ heet. Zij organiseerden de workshop samen met Duitsland, Nederland en het CPVO. Tijdens de workshop bleek men in India dezelfde problemen te hebben met het EDV-begrip als de UPOV. Complicerende factor in India is dat daar het EDV-concept in de wet is opgenomen. De kwekersrechtsautoriteit moet dus beslissen of een ras een EDV is of niet.
Het Conventielanden-concept is gebaseerd op een artikel in de Indiase wet. Daardoor is het mogelijk om andere landen te erkennen als Conventieland. Daarmee kunnen de ingezetenen van dat land in India dezelfde rechten krijgen op kwekersrechtgebied als de inwoners van India zelf. Een dergelijke constructie is nodig omdat India geen UPOV-lidstaat is. Binnen UPOV geldt automatisch een dergelijke erkenning tussen lidstaten. Wel is het de bedoeling dat de principes op basis van wederkerigheid worden toegepast. Buiten de workshop om werd besloten om in ieder geval op technisch vlak te gaan samenwerken. Dit om te zien of op termijn rapporten kunnen worden overgenomen. Voor Nederlandse aanvragers zou dit de procedures aanzienlijk vergemakkelijken. Er werden werkafspraken gemaakt en in februari 2017 is een tegenbezoek in Nederland gepland om door te praten. Dan wordt ook een ontmoeting tussen het Nederlandse en Duitse bedrijfsleven en de Indiase delegatie georganiseerd. De contacten tussen India en UPOV kunnen hierdoor verbeteren. India zou graag UPOV-lid willen worden. Maar de huidige wet, die veel rechten aan boeren geeft, maakt dit onmogelijk.
Japan: wat kunnen we leren van het Nederlandse systeem
Een bezoek van de collega’s van NCSS (National Center for Seed and Seedlings), het Japanse DUS-onderzoeksstation, stond in het teken van de logistiek en techniek van DUS-onderzoek. In Japan willen ze een efficiënter systeem. Zij zoeken daarom naar mogelijkheden om op dit gebied samen te werken. Aan het eind van het bezoek maakten we afspraken over het gezamenlijk opzetten van beschrijvingshandleidingen en stelden we de tekst van een samenwerkingsovereenkomst op. Uiteindelijk moet dit ertoe leiden dat beide landen rapporten van elkaar gaan overnemen. Ook tijdens dit bezoek kwamen moleculaire technieken aan de orde. In dit geval bij het optreden tegen inbreuk op kwekersrecht. Helaas accepteren ze in Japan alleen resultaten op basis van SSR-merkers die slechts voor een handvol gewassen beschikbaar zijn. Opnieuw hebben we uitgelegd dat AFLP, mits goed toegepast, ook een acceptabele methode is die in alle gewassen kan worden toegepast.
USA: eigenzinnig en vooruitstrevend
Ik was uitgenodigd om tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de PVP Board presentaties te geven over het gebruik van moleculaire technieken en het kwekersrechtsysteem in Europa. Ook hier stond het onderwerp moleculaire technieken hoog op de agenda. Met name bij soja komt het vaker voor dat rassen niet met de morfologische UPOV-kenmerken onderscheidbaar zijn, terwijl er wel andere verschillen zijn. Zoals bijvoorbeeld opbrengst. Men werkt samen met de bedrijven aan een systeem waarbij voor soja een drempelwaarde wordt ontwikkeld. Van aanvragen die wel verschillend zijn maar niet met de gebruikelijke methode onderscheiden kunnen worden, wordt DNA vergeleken. Als dat voldoende verschil geeft (boven de drempelwaarde komt) kan het ras alsnog kwekersrecht krijgen. Er was een lange discussie over de vraag of een dergelijke aanpak binnen UPOV acceptabel zou zijn. Mijn suggestie om voor dergelijke kenmerken een methode te gebruiken die al wordt toegepast voor bepaalde elektroforese-kenmerken in tarwe, werd als zeer kansrijk verwelkomd. Afgesproken om hier tijdens de UPOV-werkgroep over moleculaire technieken (BMT) in La Rochelle eind 2017 verder op in te gaan.
Kwekers dringen erop aan dat ook Amerika rapporten over gaat nemen van ander UPOV-lidstaten. In de discussie hierover bleken de autoriteiten bereid te zijn om mee te denken. Dat is nodig omdat binnen UPOV het Amerikaanse systeem als buitenbeentje wordt gezien. De aanmelder voert namelijk de DUS-proeven geheel zelfstandig uit en de resultaten van dit onderzoek legt de aanmelder vast. Deze gegevens vergelijken de autoriteiten met de gegevens van de bestaande rassen in de database en bij geen problemen worden ze omgezet in kwekersrecht. Er zijn uitgebreide protocollen waar de kweker zich aan dient te houden. Voor de Amerikaanse autoriteiten is het lastig om rapporten van andere UPOV-lidstaten over te nemen omdat deze niet in het formaat van de database passen. Kenmerken worden daarin vaak met de gemeten waarden vastgelegd en niet zoals in andere UPOV-landen in klassen. Er wordt ook hier nagedacht over een pilot-project om met een gewas te bekijken wat er zou moeten worden aangepast om het systeem passend te maken.
De Europese Unie: de laatste straatjes worden aangeveegd
In de jaarlijkse bijeenkomst van de DUS-onderzoekstations bij het CPVO waren de discussies minder ingrijpend. Het systeem staat, wordt breed gewaardeerd en er is weinig aanleiding tot rigoureuze aanpassingen. Toch werd ook hier gesproken over internationale samenwerking. De aanwezige DUS-stations zagen daarbij vaak problemen en waren minder geneigd om voor samenwerking met derden het systeem aan te passen. Wel was er bereidheid om onderling soepeler om te gaan met het overnemen van rapporten. Zeker binnen de kring van de stations binnen het CPVO-systeem, moet dit geen probleem geven. Bij het CPVO is een aparte werkgroep die zich bezig houdt met het gebruik van DNA in DUS: IMODDUS. Deze groep komt in januari 2017 bijeen.
Conclusie
Deze opsomming teruglezend kan ik niet anders dan concluderen dat het kwekersrechtssysteem in de wereld springlevend is en zich klaarmaakt voor een nieuwe fase. De nadruk komt minder te liggen op het klassieke morfologische waarnemen en verschuift meer naar het lab. Internationale samenwerking gaat door, al dan niet in de vorm van een formeel internationaal systeem van samenwerking. De dynamiek van de veredelingsbedrijven die voor de uitdaging staan om stappen te zetten in het kader van de wereld voedselvoorziening vraagt om een systeem van identiteitsbepaling en bescherming dat hierop is ingericht.
Met een gerust gevoel dat mijn collega’s deze uitdaging prima aankunnen, zie ik deze toekomst tegemoet.
"
Kees van Ettekoven