Tholen - Over de orchidee is inmiddels veel gezegd. In de loop van vorig jaar vlakten de prijzen af en sloot men af met een stevige domper. Die daling zette door en kon men rond de zomer nog menen dat er sprake was van een wat lange dip was, inmiddels kan men in de phalaenopsis voorzichtig van een crisis spreken. En over de oorzaak is men het eigenlijk wel eens. Er is de laatste tijd, simpelweg en consequent, teveel.
Nergens in de wereld worden meer orchideeën geproduceerd dan in Nederland. Voor wat betreft de Europese markt is 9 op de 10 planten van Nederlandse origine. Elke week worden er vele honderdduizenden planten aangevoerd, en lange tijd kon dit aantal maar blijven groeien. Tegelijkertijd bleef het areaal (van 770 in 2000 naar 370 nu, aldus het CBS) en het aantal spelers (van 200 bedrijven in 2000 tot 60 bedrijven nu) dalen, wat vooral mogelijk is gemaakt door intensivering van de teelt.
Dit jaar groeide het areaal toch weer flink aan, ondanks het feit dat de mineur nu al meer dan een jaar aanhoudt. Lopende projecten breek je niet zomaar af, maar geplande uitbreidingen natuurlijk ook niet. In een notendop, wat is er het afgelopen jaar eigenlijk zoal gebouwd?
Nieuwbouw
We zullen ongetwijfeld wat gemist hebben, maar een dozijn hectare is er toch zeker bijgekomen:
Om te beginnen hadden we begin dit jaar een feestje bij OK Plant. De kweker, die zich toelegt op de kleine ‘Kolibri’ plantjes, opende 2,5 hectare nieuwe kas.
Niet minder bescheiden zijn ze bij Opti-flor. Ook deze kweker kreeg onlangs een 2,5 hectare grote kas opgeleverd.
Krap een week geleden kwam Van Geel Orchideeën met het nieuwtje eveneens flink te investeren in renovatie en 1 hectare nieuwbouw. De kweker, gesitueerd in het Drentse Erica, bouwde twee jaar geleden ook al 1,8 ha bij, De kweker is gespecialiseerd in een breed assortiment en kleurenpallet.
Dan deed Hoog Orchids doet met een hectaartje ook nog een duit in het zakje. Deze kweker, die zich toelegde op de vier- en vijftakkers, geeft aan de extra meters met name te willen gebruiken om kwalitatief beter stekmateriaal te produceren.
Grootste nieuwbouwer tot slot zijn de gebroeders Ter Laak. De innovatieve Daglichtkas van de International Grower of the Year 2018 telt 5 hectare en is bijna af. Men produceert de planten voornamelijk in potmaat 12.
Krimp
Ging er, tot slot, ook iets af? Kwekers spreken dat vermoeden veelvuldig uit: er zullen er een paar – en hoeveel dat is, is ongewis – de deur sluiten of (deels) (tijdelijk) tijdig op een andere product overgaan. Bij ons weten is het qua faillissementen tot nog toe bij 1 gebleven – Orchids4All. Daarnaast sluit 1 andere kweker 1 kwekerij, te weten Aphrodite Orchidee. Het betreft de tuin in Amstelveen, alwaar phalaenopsis in 15 cm geteeld wordt.
Verder hebben wij voor nu officieel niets anders te bevestigen.
Plafond
Dat men tegen het plafond zit is duidelijk, maar of dit in een definitieve neergang of in een ophoging van dat plafond zal resulteren lopen de meningen over uiteen.
De markt gaat zich herstellen:
Er is sprake van een forse, pijnlijke, relatief lange maar desalniettemin tijdelijke dip. Oftewel, de weg naar boven kan vandaag nog worden ingezet. De tegenvallende conjunctuur is te danken aan tegenvallende weersomstandigheden, de lange en warme zomer had een negatief effect op de consumentenbesteding en had ook een negatieve weerslag op de kwaliteit en de spreiding.
Aan de overzijde van de Noordzee zegt Double H geen reden te hebben tot klagen. Deze Britse groothandel levert aan supermarkten zoals Waitrose, M&S en Tesco. "Er is nog steeds vraag naar phalaenopsis, en dat is met name te danken aan innovatie in het product. Voorheen was het simpelweg een plant in een pot, maar nu zie je fancy vormen en lampjes en glitters."
Men is recentelijk overeen gekomen meer in gezamenlijke marketing te investeren, maar zij men niet anderhalf decennium geleden al dat die groei van toen zo echt niet lang kon doorgaan? Er is nog meer dan genoeg groeipotentieel en in het nabije buitenland komt een ook maar enigszins vergelijkbaar teeltpotentieel niet van de grond. Wist u dat Frankrijk meer dan 60 miljoen inwoners heeft en niet 1 orchideeënkweker van enige (technologische) omvang?
Dan is er nog de gedachte, dat er in de teelt weliswaar grote stappen gemaakt zijn, maar dat er ook nog veel te winnen is. ‘Ik vind dat we heel veel dingen eigenlijk nog niet goed genoeg doen’, kan men meerdere kwekers parafraseren. Men zoekt ‘het randje’ op voor wat betreft het middelengebruik, CO2, licht en temperatuur, en dat is niet zonder risico’s. Bovendien is het een relatief nieuwe teelt, die t.o.v. de roos of chrysant veel minder uitgekauwd is. Daarom kunnen de telers ook zelf nog meer dan genoeg leren.
Tot slot kan het zijn dat de markt een aantal faillissementen te wachten staat en dat er noodgedwongen areaal zal afvallen. Dat is pijnlijk, maar als het beperkt blijft is het ook een deel van de oplossing. Omdat de phalaenopsis een lange en intensieve teelt is, is er echter sprake van een vertraagde dynamiek, waardoor de omvang hiervan nu lastig in te schatten is.
De markt gaat zich niet herstellen:
Om precies dezelfde redenen als dat de weg naar boven weer zal worden gevonden, vindt hij die niet. De dip houdt te lang aan en een substantieel deel van de kwekers raakt in de knel. Switchen op een andere teelt is niet zomaar gedaan, omdat de complete (dure) kastinrichting en automatisering op deze ene plant, en vaak zelfs nog op een specifieke potmaat, is afgesteld. Daarom ook dat men wel zeggen kan dat er areaal zal afgaan, maar in de praktijk zal dit niet tot nauwelijks het geval zijn. De zojuist genoemde vertraagde dynamiek zou juist aangeven dat wat nu zichtbaar is, slechts een begin is. Er meer marketingbudget tegenaan gooien om het tij te keren zou daarnaast geen zin hebben, de consument ‘is er op uitgekeken’. Van nog zwaardere kwaliteit, meer toegevoegde waarde of nog meer takken zal het dan ook niet afhangen. Tot slot is voor de kleinere kweker nu al geen ruimte, laat staan in de markt van morgen; maar heeft de schaalgrootte omgekeerd het risico in zich, dat als het mis gaat, het ook goed mis kan gaan.
Conclusie
Een echte conclusie is niet te geven, niemand immers die het weet. Wat gaat ervoor zorgen dat de consument de plant weer ziet staan, of wat moet er gebeuren om de handel weer zover te krijgen in ieder geval de kostprijs te halen?
Als antwoord daarop kwamen we één visie tegen die, áls het waar is, naar onze smaak wel eens een deel van oplossing in zich kan hebben. In een interview met het Vakblad zegt Lennard van der Weijden, directeur van orchideeënkwekerij GreenBalanz, het volgende: “Als er een betere kamerplant zou bestaan, dan zou ik me zorgen maken. Maar die is er niet.”
Over de grens
"Ik denk dat we nooit zulke lage prijzen hebben gehad gedurende zo'n lange periode", zegt Christian Schwartz van Gartneriet Rønbæk als we hem vragen naar de phalaenopsis die hij produceert. Deze Deense teler legt uit dat 2018 een uitdagend jaar was. "Er was al een overproductie en de hete zomer in Europa maakte het alleen maar erger. Nu zijn de prijzen eindelijk een beetje, maar we hebben veel minder planten te bieden dan gebruikelijk in deze tijd van het jaar." Dus hoe verder te gaan in zo'n uitdagende situatie? "Om te beginnen proberen we gewoon door te gaan, we zijn een van de weinige phalaenopsis-telers in Denemarken en we denken nog steeds dat de Deense mensen graag producten van een lokale teler willen kopen in plaats van ze te importeren."
Daniel Pass van Double H Nurseries in het Verenigd Koninkrijk klaagt echter niet. "Er is nog steeds veel belangstelling", zegt hij. "En dat wordt aangedreven door innovatie in het product. Een plant in een keramieken pot, beter kreeg je het niet als je een orchidee cadeau wilde doen. Nu worden ze opgetuigd in mooie vormen en versierd met licht en glitters." Double H Nurseries levert aan Britse supermarkten zoals Waitrose, M & S, Tesco en Sainsbury's. Naast Phalaenopsis leveren ze ook rozen en chrysanten.