De eerder deze zomer beloofde update over de beschikbaarheid van belangrijke grondstoffen voor potgrond en substraten is daar. En de situatie is zorgelijk. Er was nog een sprankje hoop op verbetering van de oogst van veen in de Baltische Staten, maar nu blijkt de situatie hier weinig veranderd.
De Vereniging Potgrond- en Substraatfabrikanten Nederland meldt dat de historisch lage beschikbaarheid op dit moment te vergelijken is met 1998. De oogst van veen en kokos is slecht en de bestaande voorraden zijn nagenoeg op, vanwege snel groeiende vraag uit vooral China. "Deze ontwikkelingen zorgen voor forse uitdagingen voor 2026."
De leden van de VPN zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor ca. 98% van de in Nederland geproduceerde potgrond en substraten. Op jaarbasis wordt ongeveer 7,5 miljoen m³ substraat geproduceerd goed voor een omzet van ca. € 450 miljoen euro.
Veenproductie 2025
Door de vele regen in met name de Baltische Staten is de veenproductie in 2025 historisch laag te noemen. Hierin is ten opzichte van ons bericht begin augustus weinig veranderd. De productie van veen moet in de zomermaanden met droog weer plaatsvinden. Een rondgang leert dat de veenproductie in de Baltische Staten blijft steken op tussen 40 en 55%. Hierbij blijft met name witveen (veenmosveen) sterk achter met tussen 30 en 45% van het normale oogstpercentage. De oogstperiode is vrijwel ten einde op dit moment.
In Finland liggen deze percentages tussen 80-100 % en in Zweden is de oogst nagenoeg in overeenstemming met prognoses (100%). Hierbij wordt opgemerkt dat de volumes uit Zweden en Finland aanzienlijk lager liggen dan de volumes uit de Baltische Staten.
Voor de Nederlandse substraatbedrijven zijn de Baltische Staten, Finland en Zweden de belangrijkste veen producerende gebieden. Veen is met een gebruik van circa 4 miljoen m³ per jaar op een productie van 7,5 miljoen m³ substraten veruit de meest gebruikte grondstof.
Kokos
De beschikbaarheid van kokos is eveneens een uitdaging, al lijkt die enigszins verbeterd ten opzichte van de situatie begin augustus. Maar ook hier is er nog veel onzekerheid. Kokos is met een jaarvolume van ongeveer 1,1 miljoen m³ de tweede grondstof voor potgrond. Hier geeft de onvoorspelbaarheid van het regenseizoen uitdagingen in de productie en beschikbaarheid.
Overige grondstoffen
Door de beperktere beschikbaarheid van belangrijke grondstoffen als kokos en veen neemt de vraag naar grondstoffen zoals perliet, boomschors, houtvezel en compost verder toe. De beschikbare volumes van voldoende kwaliteit van andere nieuwe hernieuwbare grondstoffen (bagasse, miscanthus, kanariegras, etc.) zijn op korte termijn echter nog relatief beperkt en kunnen veen als dragende grondstof niet vervangen.
Vanzelfsprekend blijft de Nederlandse substraatsector in lijn met het convenant "Milieuimpact potgrond en substraten" verder inzetten op het gebruik van hernieuwbare grondstoffen, benadrukt brancheorganisatie VPN.
Wat betekent voorgaande voor substraatmarkt in 2026?
De Nederlandse substraatsector staan bekend om haar kwaliteit, leveringszekerheid en flexibiliteit. De leden van de VPN zullen er ook komend jaar alles aan doen om bestaande klanten zo goed mogelijk te voorzien in kwalitatief hoogwaardige substraten. Om adequaat in te kunnen spelen op deze extreme situatie is een goede forecast nog belangrijker dan normaal. "Onze leden vragen op dit punt derhalve afstemming om samen om te gaan met deze situatie."
Aan afnemers van substraten wordt daarom nadrukkelijk geadviseerd om tijdig met de eigen leveranciers (raam)afspraken te maken. Op die manier kan er met elkaar voor gezorgd worden dat de kwantiteit en kwaliteit van het geleverde product zoveel als mogelijk gewaarborgd blijft.
Afhankelijk van de teelt en leverancier zal meer gewerkt gaan worden met andere mengsels van grondstoffen. Het substraat kan er daardoor anders uitzien en soms in het gebruik andere eigenschappen hebben. Dit geldt ook voor de verpakte zak potgrond in de winkel.
Helaas kan niet worden uitgesloten dat voor nieuwe klanten of klanten die op het laatste moment aankloppen bij een substraatleverancier er nee verkocht moet worden, voorziet de VPN.
Forse prijsstijgingen
De internationale grondstoffenmarkten laten de afgelopen periode forse prijsstijgingen zien. Ook kosten voor arbeid, energie, transport, verpakkingsfolie etc. zijn aanzienlijk gestegen. Door de bijzondere en onzekere situatie is de volatiliteit van grondstoffenprijzen op dit moment erg groot. Tussentijdse prijsaanpassingen zijn derhalve te verwachten.
Kwaliteit en veiligheid
Om meer veen beschikbaar te maken voor de substraatindustrie voert RHP tot 1 juni 2026 een tijdelijk protocol in dat gebaseerd is op partijkeuring. Extra bemonstering is hiervoor noodzakelijk om de kwaliteit te garanderen. RHP-gecertificeerde bedrijven kunnen hiervoor een aanvraag bij RHP indienen. Op deze manier blijft ook in deze situatie het RHP-keurmerk kwaliteit en veiligheid van substraten bieden.
Mondiale vraag grondstoffen voor substraten stijgt razendsnel
Met een groeiende wereldbevolking stijgt de vraag naar plantaardig voedsel mondiaal sterk. Mensen leven meer in stedelijke gebieden waarbij de aandacht voor groene leefbare steden steeds belangrijker wordt.
In eerder onderzoek van de WUR (Wageningen Universiteit) werd een groei van de vraag naar van substraten van 400% voorspeld in 2050 ten opzichte van 2020. Maar ondertussen lijkt de vraag naar grondstoffen sneller te stijgen. Bestaande voorraden zijn de afgelopen periode verkocht aan met name Azië, hetgeen de kwetsbaarheid voor de middellange termijn groter maakt dan ooit tevoren.
Het is daarom belangrijk om vanuit de Europese tuinbouw- en substraatsector fundamenteel na te denken over een (nieuwe) strategische positie met betrekking tot grondstoffen voor substraten, aldus de sectororganisatie. "Een wereld met grote geopolitieke onzekerheden vraagt daarom."
De VPN roept een nieuw kabinet op te komen met een dergelijke strategie voor de middellange termijn en zal vanuit de sector half november komen met concrete voorstellen voor een dergelijke strategie. Substraten zijn namelijk essentieel voor een verantwoorde voedselproductie en voor groene leefbare steden.
Voor meer informatie:
VPN
[email protected]
https://www.devpn.nl/
