De pepertrips, Thrips parvispinus, is een invasieve, polyfage tripssoort die zich de afgelopen jaren ook in Nederland in kassen heeft gevestigd en inmiddels grote zorgen geeft in sierteelt én vruchtgroenten zoals paprika. Net als bij veel trips (haplodiploïde, arrhenotokische voortplanting) geldt dat onbevruchte eitjes zich ontwikkelen tot mannelijke nakomelingen—een punt dat recent in de literatuur over trips wordt benadrukt en ook voor T. parvispinus relevant is, omdat vrouwtjes zonder paring eieren kunnen leggen, schrijft Lennart Simonse van HortiPro in deze bijdrage.
Verspreiding en status in Nederland
Thrips parvispinus is afkomstig uit Zuidoost-Azië en werd in 2019 voor het eerst officieel in Nederland vastgesteld, in een kas met Ficus benjamina. De officiële status sindsdien: aanwezig, uitsluitend onder bescherming (kasteelten). Intussen wordt de soort in Europa en daarbuiten met toenemende regelmaat gevonden in sierteelten en paprika.
Biologie en voortplanting: waarom mannetjes uit onbevruchte eitjes?
Tripsen kennen vaak haplodiploïde geslachtsbepaling: uit onbevruchte eitjes ontstaan haploïde mannetjes (arrhenotokie), uit bevruchte eitjes diploïde vrouwtjes. Dit mechanisme is breed beschreven voor Thysanoptera en verklaart waarom zelfs onbeminde (virginale) vrouwtjespopulaties toch nageslacht kunnen produceren – maar dan mannelijk.
Voor tripssoorten is ook bekend dat parthenogenese (ongeslachtelijke voortplanting) soortspecifiek uitpakt voor populatiegroei en concurrentie. Voor T. parvispinus is aanvullend relevant dat vrouwtjes zonder paring eieren kunnen leggen; in lijn met arrhenotokie resulteert dat in mannelijke nakomelingen uit die onbevruchte eitjes.
Praktische consequentie, benadrukt Lennart: een kleine introductie van enkele vrouwtjes kan al snel een gemengde populatie opleveren (via eerst mannetjes uit onbevruchte eieren, daarna paring en vrouwelijke nakomelingen). "Dat versnelt vestiging en maakt vroege detectie cruciaal."
Waardplanten en schadebeeld
Pepertrips is polyfaag: hij voedt op tal van sier- en groentegewassen (o.a. anthurium, gardenia, ficus, maar ook paprika). In kassen vormen de warme, beschutte omstandigheden een ideale motor voor snelle opbouw (levenscyclus ~13–14 dagen bij paprikaplanten). Schade ontstaat door prik-zuigvoeding aan jong blad en bloemen: zilverachtige vlekken, bronsverkleuring, littekenvorming, misvormde scheuten en bloemval. In paprika kan dit leiden tot misvorming, 'ruwe' vruchtoppervlakken, opbrengst- en kwaliteitsverlies.
In Zuid-Europa (bijv. Almería) wordt inmiddels een aanzienlijk deel van het paprika-areaal geraakt, stipt Lennart aan. "Dat benadrukt het risico voor Nederlandse vruchtgroenten wanneer populaties niet tijdig onder controle komen."
Waarde van monitoring
Voor een effectieve beheersing van T. parvispinus is nauwkeurige en consequente monitoring essentieel, legt hij uit. Bij een anthuriumkweker wordt er gewerkt met blauwe vangplaten in combinatie met het PheroThrip 2.0-feromoon (zie figuur 1). "Dit feromoon heeft een uniek lange duurwerking van 6–8 weken en lokt zowel mannelijke als vrouwelijke pepertrips, wat een volledigere indruk geeft van de populatie-opbouw dan visuele controles alleen."
© HortiProBlauwe HortiPro vangplaat in combinatie met het PheroThrip 2.0 feromoon, ingezet in de anthuriumteelt, waar pepertrips een groot probleem is.
Wekelijks worden de tripsaantallen op de vangplaten geteld, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke individuen van pepertrips. "Deze geslachtsverdeling geeft waardevolle informatie over de fase van de populatie (bijvoorbeeld een beginpopulatie met veel mannetjes wijst op vestiging vanuit enkele onbevruchte vrouwtjes). Door trends in aantallen en geslachtsverhoudingen te volgen, kan de teler op tijd bijsturen, biologische bestrijding optimaliseren en chemische interventies nauwkeuriger plannen."
Monitoring en diagnostiek
Voor goede monitoring en diagnostiek geeft Lennart tips. Voor scouting is dat de tip om te focussen op groeipunten, jonge/rolbladeren en bloemdelen. "Gebruik blauwe of gele vangplaten in combinatie met het PheroThrip 2.0 feromoon en voer visuele inspecties uit." Eenmaal trips gevonden, is het tijd voor determinatie. T. parvispinus-vrouwtjes hebben een zwart achterlijf (tweekleurig), mannetjes zijn kleiner en geler en hebben een zwarte rand aan de vleugels (zie figuur 2).
Voor meldingen en de status van een plaag adviseert HortiPro om EPPO/NPPO-updates te raadplegen voor inzicht in besmet areaal en te nemen maatregelen.
© HortiPro
Thrips parvispinus adulten. Links: vrouwelijke pepertrips. Rechts: mannelijke pepertrips. Bron: https://extension.psu.edu/invasive-insect-thrips-parvispinus
Conclusie
De combinatie van snelle cyclus, schuilgedrag en het arrhenotokische mechanisme—waarbij onbevruchte eitjes alleen mannetjes opleveren en populaties toch snel kunnen 'opstarten'—maakt Thrips parvispinus tot een taaie tegenstander in kassen. "Dit betekent: alert blijven in de sierteelt, en in paprika proactief monitoren en direct handelen bij eerste signalen", adviseert Lennart namens HortiPro. "Door strakke hygiëne, monitoring, nauwkeurige determinatie en doordachte IPM-strategieën is de plaag te managen, al vergt dit discipline en actualisering van de aanpak naarmate nieuwe kennis en middelen beschikbaar komen."
Bronnen
- EPPO/NPPO Nederland: eerste vondst NL en status "alleen onder bescherming". gd.eppo.int+1
- Biologie & parthenogenese/arrhenotokie bij trips. PMC+1
- T. parvispinus in paprika en ornamenten (schade, cyclus, monitoring). Inside Grower+3mrec.ifas.ufl.edu+3Insecticide Resistance Action Committee+3
- Europese praktijkervaring; impact in paprika. GroentenNieuws
- IPM/biologische en chemische opties. ScienceDirect+1
Voor meer informatie:
Lennart Simonse
HortiPro
[email protected]
www.hortipro.com
