Tholen – Water blijkt de rode draad tijdens de themamiddag Circulaire kas: maximaal rendement uit warmte, water en nutriënten bij Tomatoworld. Reinier van den Berg, bekend weerman en het 'hoofdmenu' van de dag, brengt het later samen: "Klimaatverandering gaat over water." Maar voordat hij zijn verhaal vertelt over risico's en kansen voor de sector, delen diverse sprekers hun inzichten: van verdamping en energieverlies tot reststromen, waterkwaliteit en slim koppelen van technologieën.
Warmte, water en energie
De middag wordt geopend door Robert Solleveld van Glastuinbouw Nederland/Kas als Energiebron. Vanuit Wageningen University & Research spreekt daarna Feije de Zwart over de waarde van water, energie en reststromen. Hij stelt de vraag die veel ondernemers bezighoudt: is restwater eigenlijk een vorm van verlies?
© Mirthe Walpot | BPnieuws.nl
Feije schetst een simpele, maar bepalende realiteit in de kas. Als het te warm is, ben je blij met de energie die via waterdamp wordt afgevoerd. Maar zodra de kas verwarmd moet worden, kost diezelfde afvoer extra energie. En in de zomer, wanneer de bodem van het bassin in zicht komt, besef je ineens hoeveel kostbaar water je liever had willen vasthouden.
Minder verdamping betekent minder warmteverlies. Toch is dat in de sierteelt niet altijd eenvoudig. Een hogere luchtvochtigheid kan namelijk leiden tot meer ziektedruk, kwaliteitsissues en problemen met nutriëntenopname. "De gebruikelijke oplossing is ramen openzetten," vertelt Feije. "Maar daarmee win je geen warmte terug."
Er wordt daarom steeds vaker gekeken naar mechanische ontvochtiging. Bouwdrogers en externe waterpompen maken warmte-terugwinning mogelijk. Het drukt het gasverbruik, al stijgen de elektriciteitskosten. Zijn belangrijkste conclusies: warmte terugwinnen uit ontvochtiging verlaagt het gasverbruik, maar eerst moet de verdamping omlaag. Zijn tweede conclusie is dat gerichte inblaas van buitenlucht met gedeeltelijke warmteterugwinning besparing oplevert, maar beperkt blijft. Ook concludeert hij dat kassen bijna gasloos kunnen worden met actieve ontvochtiging. Belangrijke factoren zijn onder andere het aantal liters per kWh en de mogelijkheid om warmte op te slaan, bijvoorbeeld seizoensgebonden.
Interactie tussen water- en energiebalans
Namens Cultilene neemt Remy Maat het stokje over. Hij toont hoe verdamping, straling, wateropname en wortelactiviteit continu met elkaar in verband staan. Door de opmars van ledlicht daalt de stralingswarmte, waardoor het gewas minder verdampt en dus minder water opneemt. Dat vraagt om precieze sturing.
© Mirthe Walpot | BPnieuws.nl
Coatings en substraatkeuze spelen daarbij een rol, net als het moment waarop de teelt start. "Alles optimaliseren is de kern," zegt Remy. "Planning bepaalt de hele teelt. Wie pas op korte termijn bijstuurt, moet vaak extra energie inzetten." Dagelijkse keuzes - wanneer water te geven en wanneer te stoppen - blijken cruciaal. Een kleine reststroom blijft altijd bestaan, maar die moet zo klein mogelijk zijn.
Waterkwaliteit en reststromen
Daarna vertelt Jason Wiersma van Van der Ende Group over het streven naar efficiënt watergebruik en hoogwaardige irrigatiekwaliteit. Primair regenwater blijft volgens hem de beste bron, maar volledige hercirculatie blijft een uitdaging. Restwater is onvermijdelijk.
© Mirthe Walpot | BPnieuws.nl
Jason bespreekt de toekomst richting nul-lozing en de technische obstakels bij omgekeerde osmose (RO), zoals brijn. Maar ook kansen: nutriënten terugwinnen via ionenwisseling, verdampingstechnieken waarbij vaste resten achterblijven en kristallisatie, waar ijs en zoutkristallen worden gescheiden.
De vraag is niet of deze technieken nodig zijn, maar wanneer ze schaalbaar genoeg zijn voor de sector.
Circulariteit en koppelkansen
Irma Steemers van WUR richt zich op circulaire watertechnologieën. Ze benadrukt dat water meer bevat dan waardevolle nutriënten: er zitten ook stoffen in waarmee je moet dealen. Zuivering is noodzakelijk om water circulair te kunnen inzetten.
© Mirthe Walpot | BPnieuws.nl
Daarnaast ziet ze grote kansen in het combineren van reststromen. "We hebben in Nederland enorm veel restwarmte," zegt Irma. "Die gaat nu via lucht of water het milieu in. Door systemen slim te koppelen, kun je warmte benutten om inkomend water voor te verwarmen." Ook bij nieuwe technologieën wordt gekeken hoe verder dan RO kan worden gezuiverd. Een vraag uit de zaal over wet- en regelgeving verduidelijkt dat innovaties vaak sneller gaan dan de beleidskaders.
Minder footprint en meer regie
Kersverse nieuwe directeur Gabriel van der Kruijk van LetsGrow.com licht toe hoe digitale middelen de sector helpen verduurzamen. Zijn boodschap: duurzaamheid is geen geitenwollensokkenonderwerp, maar pure toekomstbestendigheid. Onderzoekers zien bijvoorbeeld dat één op de tien sollicitanten klimaatimpact meeweegt bij het kiezen van een baan.
© Mirthe Walpot | BPnieuws.nl
Supermarkten vragen om bewijs, banken letten op footprint, consumenten zijn kritischer. Met de pefcr-footprintcalculator kunnen telers vooraf zien wat keuzes betekenen. "Word regisseur van je eigen film," zegt Gabriel. "Input en output bepalen je footprint. Wat er niet in gaat, hoeft er ook niet uit."
Slimmer sturen met klimaatdata
Rene Beerkens van Hoogendoorn sluit het blok af met de stap van plannen naar doen. Hij laat zien hoe climate control en datagedreven telen steeds meer waarde creëren. Intelligente algoritmes bieden nieuwe mogelijkheden. Rendement en license to produce gaan daarbij hand in hand.
© Mirthe Walpot | BPnieuws.nl
Het hoofdmenu
Dan is het tijd voor weerman Reinier van den Berg, die met humor terugblikt op 35 jaar depressies aankondigen op televisie. Hij maakt meteen duidelijk waarom water deze middag zo centraal staat. In de natuurdocumentaire Oceans noemt David Attenborough Nederland een voorloper dankzij de tuinbouw. Een compliment dat volgens Reinier gepaard gaat met verantwoordelijkheid.
© Mirthe Walpot | BPnieuws.nl
Hij schetst de toename van broeikasgassen zoals CO₂, methaan en lachgas, en de snelheid waarmee het klimaat verandert. De bekende klimaatstreepjescodes tonen hoe de jaargemiddelde temperatuur in Nederland steeg naar 12 graden, inmiddels vergelijkbaar met Zuid-Frankrijk.
Die hogere temperatuur zorgt voor andere regenpatronen. Niet méér dagen regen, maar wel veel intensiever: in 7 procent van de tijd valt nu 20 procent meer neerslag. Dat leidt tot hardere buien en een waterhuishouding die onder druk staat. "2024 was het natste jaar ooit gemeten," zegt Reinier. "Klimaatverandering gaat over water. En tegelijkertijd wordt Nederland duidelijk steeds zonniger."
