"De kwaliteit van je mensen is nog belangrijker dan de kwaliteit van je zaden of substraten"

"We weten allemaal dat de beluchtingsmotor smering nodig heeft en dat de WKK-installatie jaarlijks onderhoud vergt. Maar waar het meeste geld en tijd van een bedrijf uiteindelijk naartoe gaan — en wat het eindresultaat het sterkst bepaalt — zijn mensen. Toch investeren we verrassend weinig in hen," zegt Peter Klapwijk van 2Harvest.

Het gaat daarbij niet alleen om het werk leuker te maken, benadrukt hij, maar ook om goede bedrijfsvoering. "Het loont. De laatste tien tot twintig procent van je opbrengst zit in arbeid. Door daar meer aandacht aan te besteden, verbeter je het welzijn van je mensen, jezelf én het eindresultaat."

Arbeid als investering, niet als kostenpost
© 2HarvestWereldwijd wordt arbeid gezien als een van de grootste uitdagingen in de tuinbouw: beschikbaarheid, kwaliteit en kosten staan onder druk. Maar volgens Peter moet dat perspectief veranderen. "We zouden arbeid niet als kostenpost moeten zien, maar als een kans, een investering. Door de kwaliteit van het werk te verbeteren, kun je zowel de opbrengst als de productkwaliteit verhogen."

Zelfs wanneer arbeidstekorten nog niet spelen, moeten bedrijven volgens hem vooruitdenken. "De demografie is duidelijk: op elk niveau komen er minder jongeren op de arbeidsmarkt. Wil je als werkgever aantrekkelijk blijven, dan moet je een omgeving bieden waar mensen kunnen leren, groeien en een carrière kunnen opbouwen. Investeren in opleiding en ontwikkeling komt zowel het gewas, de mensen als het bedrijf ten goede. Dat spreekt voor zich."

Het onderwerp raakt alle telers in alle markten. "De kwaliteit van opkweekmateriaal is van onschatbare waarde voor het eindresultaat. Maar ook bij productiegewassen kunnen mensen echt het verschil maken."

Grotere bedrijven, grotere verantwoordelijkheid
Peter ervaarde dit zelf toen zijn kwekerij begin jaren '90 groeide tot vijf hectare. "Ineens hadden we voormannen en een managementteam — een enorme verandering. Later, toen ik telen combineerde met consultancy, werd het nog belangrijker om te vertrouwen op de mensen die voor me werkten."

Die trend zet zich door. "Bedrijven worden steeds groter. Twintig medewerkers worden er honderd, en honderd worden er tweehonderd. Vroeger werkte je naast je medewerkers en leerden ze direct van je. Dat kan nu niet meer. Naarmate technologie en complexiteit toenemen, wordt menselijke interactie juist belangrijker."

Vaak richt training zich vooral op systemen en software, merkt hij op. "Maar veel minder op hoe we met elkaar omgaan, een goede sfeer behouden, iemand instrueren of motiveren. Dáár schort het nog aan."

De menselijke factor in de tuinbouw
"De kwaliteit van je mensen is nog belangrijker dan die van je zaden of substraten," zegt Peter. "Is het zaad niet goed, dan kun je opnieuw zaaien of een andere partij kopen. Is het substraat niet goed, dan kun je het vervangen of de irrigatie bijstellen. Maar als je mensen niet goed functioneren, is dat veel complexer en heeft het een grotere impact op je resultaten."

In een gezond gewas is tot 30% variatie tussen planten normaal. "In teams zie je hetzelfde: motivatie maakt een wereld van verschil. Slim zakendoen betekent dat je je mensen net zoveel aandacht geeft als je planten."

In de tuinbouw gaan arbeidsdiscussies vaak over beschikbaarheid, regelgeving of registratie. "We monitoren, tellen en controleren, maar vergeten vaak te vieren wat goed gaat. Terwijl het net zo belangrijk is om te laten zien hoe lonend het is om dingen goed te doen. In arbeid zit enorm veel onbenut potentieel."

Lessen uit de praktijk
Peters visie is gevormd door decennialange ervaring: als teler, ondernemer, coach en internationaal adviseur. Hij herinnert zich een kas in de VS waar hij gevraagd werd de arbeidsmanagers te coachen. "Tijdens een sessie liet ik zien hoe het aantal bladeren per plant tot 15% verschil in opbrengst kan geven. Een gebroken plantpunt kan drie weken vertraging betekenen. We kwantificeerden alles: plantafstand, uniformiteit, resultaten."

Later kwamen teamleden hem trots hun vooruitgang laten zien. "'Kijk, hangen de toppen nu niet gelijkmatig?' vroegen ze. Ze beseften dat hun werk directe invloed had op het succes van het bedrijf. Het was niet zomaar een taak — het had betekenis."

Erkenning moet verder gaan dan woorden, voegt hij toe. "Koppel er een financiële beloning aan en je geeft mensen echt de macht."

Het rendement van aandacht
Is dat een extra kostenpost? "Niet echt," zegt Peter. "De tuinbouw draait op efficiëntie: 'niet praten, gewoon doen'. Hard werken en zuinigheid brengen de eerste winst, ja. Maar als je vijftig cent per meter investeert in je collega's, kun je drie euro terugverdienen. Voor efficiënte groei zijn goed opgeleide en gemotiveerde mensen onmisbaar."

Dat komt deels doordat werving en inwerken kostbaar zijn, maar ook omdat medewerkers je echte verbinding met het bedrijf vormen. "We hebben protocollen en procedures, maar je medewerkers zijn de echte ogen en oren van je bedrijf – en vaak degenen met de beste ideeën."

Toen Peter consultancy combineerde met het runnen van zijn kwekerij, maakte hij zowel prestaties als kwaliteit inzichtelijk en koppelde hij daar beloningen aan, individueel én per team. "Gaandeweg was ik vaker weg en de prestaties verbeterden juist. Dan weet je dat je iets sterks hebt gebouwd."

Maak het zichtbaar, maak het meetbaar
"Het is iets dat we allemaal in theorie weten, maar we zijn ons er niet altijd van bewust wat we zelf kunnen doen," concludeert Peter. Zijn advies: "Maak dingen meetbaar en zichtbaar. Als je twijfelt of je bladeren moet breken of snijden, test dan een deel en kijk wat het beste werkt, niet alleen qua tijd, maar ook qua opbrengst."

Hij herinnert zich hoe hij een nieuwe tomatenhaak vergeleek met de standaardvariant. "Aan het eind van het seizoen bleek de opbrengst hoger, simpelweg omdat de planten zachter waren neergelaten. Dat ontdek je alleen door te meten en zichtbaar te maken. Praat erover met je team en maak hen verantwoordelijk, ook financieel. Want als je het niet kunt delen, kun je het nooit vermenigvuldigen."

Deze bijdrage is geschreven in samenwerking met Paskal Group. Het bedrijf is gespecialiseerd in kasbenodigdheden en teeltondersteuningssystemen. Kwaliteit staat centraal in hun productie, omdat ze geloven dat dit de enige weg is naar optimale productiviteit en groei.