In de sierteelt is het behoud van een stabiel en optimaal klimaat cruciaal voor een hoge bloemkwaliteit, gezonde planten en een uniforme productie. Gerbera (Gerbera jamesonii) is daarbij bijzonder gevoelig voor schommelingen in het microklimaat van de kas, zoals luchtvochtigheid, luchtbeweging, temperatuurverdeling over het bladerdak en het risico op schimmelziekten zoals koprot, veroorzaakt door Botrytis cinerea. Door deze gevoeligheid is de overgang van HPS naar volledig LED-belichting een grote uitdaging, legt Dorottya Illes, onderzoeksprojectleider bij Food Autonomy, uit. Om dit te vergemakkelijken ontwikkelde het bedrijf de LEDFan, een armatuur dat het binnenklimaat positief beïnvloedt en de overstap naar LED in de sierteelt ondersteunt.
© Food Autonomy Korlátolt Felelősségű Társaság
Proefonderzoek
Food Autonomy voerde samen met Ledgnd een praktijkproef uit in een Nederlandse gerberakas. Daarbij werd de LEDFan-toplight getest om te zien of volledige LED-belichting, ondersteund door LEDFan-technologie, het kasklimaat positief kon beïnvloeden en een succesvolle vervanging van conventionele systemen mogelijk maakte. De oplossing werd geïntegreerd met CultiMesh, het draadloze besturingssysteem van Food Autonomy. Hiermee kan zowel het lichtspectrum als de intensiteit en de ventilatorfunctie onafhankelijk worden geregeld. Ook biedt het real-time monitoring van lamp- en belichtingsstatus, zodat telers hun strategie op basis van data kunnen optimaliseren.
Ledgnd hield als onafhankelijke partij toezicht en leverde sensoren voor het verzamelen van omgevings- en plantgegevens. "Een veelbelovende innovatie is het LEDFan-armatuur, dat zorgt voor verticale ventilatie door convectiewarmte van de LED-armaturen naar het gewas te leiden", zegt Thijmen Calis, plantfysioloog bij Ledgnd.
De proef liep van november 2024 tot maart 2025. Daarbij werden drie proefvakken ingericht: één met de FA LEDFan, waarbij volledig LED-licht werd gecombineerd met actieve ventilatie; één met standaard LED, zonder ventilatie; en een hybride controle, waarin HPS en standaard LED werden toegepast.
Sensoren maten continu belangrijke omgevingswaarden, terwijl ook plantgroei regelmatig werd beoordeeld. De hoofdvraag was of een overstap van hybride belichting naar volledig LED met LEDFan haalbaar zou zijn.
© Food Autonomy
Metingen
Gemeten parameters waren onder meer luchtvochtigheid, VPD, CO₂-concentratie, bodemvochtigheid, EC, temperatuur (lucht, bladerdak en bladniveau), lichtintensiteit, plantbelasting, groeiduur, stengel- en bloemdiameter, energieverbruik en opbrengst.
© Food Autonomy Korlátolt Felelősségű Társaság
"Deze aanpak stelde ons in staat om zowel de klimaatbeheersing van het LEDFan-systeem als de effecten op gewasontwikkeling en productie-efficiëntie te beoordelen," aldus Kieth. De resultaten lieten zien dat gerbera met 100% LED succesvol kan worden geteeld, mét behoud van kwaliteit en mét hogere energie-efficiëntie. Het temperatuurverschil tussen blad en lucht nam bovendien af, wat wijst op een betere thermische balans en energieverdeling.
Ventilatie en warmtedoorstroming
De LEDFan bleek effectief in het naar het gewas ventileren van warmte, waardoor de planttemperatuur gelijk bleef aan die van de hybride controle. Ook verkleinde het de kloof tussen blad- en luchttemperatuur.
Vochtigheidsbeheersing is volgens de onderzoekers cruciaal om schimmels te voorkomen en optimale transpiratie te bevorderen. Het LEDFan-gebied liet overdag een grotere daling in luchtvochtigheid zien (2,8% tegenover 2,1% in de controle). Bovendien werd een 24% lagere energiekost per bloem gemeten, zonder dat dit ten koste ging van de opbrengst.
"Concluderend kunnen HPS-lampen zonder productieverlies worden vervangen door LEDFan," zegt Thijmen. "Dit sluit aan bij eerdere studies waarin LED een gelijke of betere productie liet zien bij snijgerbera in het winterseizoen (november-maart) vergeleken met HPS" (Dueck et al., 2017; Llewellyn et al., 2019).
Bloemkwaliteit
Ook de bloemkwaliteit was overtuigend: gerbera's onder LEDFan in combinatie met standaard LED hadden een gelijke of grotere stengeldikte en bloemgewicht, met consistente lengtes die voldeden aan de marktvereisten.
De betrokken teler sprak vertrouwen uit in de LEDFan, vooral voor bedrijven zonder aanvullende ontvochtigingssystemen. Volgens hem kan de LEDFan zelfs dienen als vervanging voor standaard ventilatie- en ontvochtigingsapparatuur, een aspect dat vervolgonderzoek verdient. "Met deze oplossing hoeven telers niet meer te kiezen tussen energie-efficiëntie en optimale teeltomstandigheden: beide zijn met één product haalbaar."
Voor meer informatie:
Dorottya Illes, Productmanager, Onderzoeksprojectleider 
© Food Autonomy Korlátolt Felelősségű TársaságFood Autonomy
[email protected]
www.foodautonomy.org
