Dit nieuwe systeem is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen LVVN, NVWA en Naktuinbouw. Naktuinbouw Authorized Laboratories (NAL) ontstond eerder vanuit de visie dat een keuringsinstantie niet opnieuw hoeft te doen wat een bedrijf heel goed zelf kan. Dit past ook goed bij het uitgangspunt om gebruik te maken van internationale standaarden waar dat kan. NAL is al jaren een goed werkend systeem dat bedrijfslaboratoria autoriseert voor zaadkwaliteit- en zaadgezondheidsonderzoek. En nu komt daar LEEZ bij. Waarom deze uitbreiding? En wat betekent dit voor NAL en haar deelnemers? In de 24e editie van Buitenstebinnen van Naktuinbouw wordt daar antwoord op gegeven.
Duidelijke opdracht
De start voor de ontwikkeling van LEEZ ontstond binnen het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). Vanuit de behoefte om het toezicht op exportcertificering van zaaizaad te verbeteren kwam een duidelijke opdracht: de overheid moet meer toezicht kunnen houden. En de afgegeven garanties goed kunnen onderbouwen. Uitgangspunt bleef dat het zelfsturend vermogen van Nederlandse zaadbedrijven erg hoog is. De samenwerking zoals deze binnen NAL bestaat kon dus behouden blijven. Maar bij een officiële erkenning moet deze wel gebaseerd zijn op gerechtvaardigd vertrouwen. Door de inzet van alle partijen is het gelukt de nieuwe LEEZ-erkenning aan te laten sluiten op het bestaande NAL-systeem.
NAL blijft NAL
De komst van de nieuwe erkenning betekent niet dat NAL verdwijnt of niet meer van toegevoegde waarde is. Alle bedrijven met een NAL-autorisatie behouden deze. Voorwaarde blijft dat zij aan de bestaande NAL-condities voldoen. En dit kunnen aantonen bij de jaarlijkse audits. Ook nieuwe en internationale bedrijven kunnen een NAL-autorisatie aanvragen, zonder in aanmerking te hoeven of te willen komen voor LEEZ. Alleen Nederlandse bedrijven met een NAL-autorisatie voor ziektetoetsen mogen een LEEZ-erkenning aanvragen.
Met deze erkenning mogen Nederlandse zaadbedrijven niet alleen zelf bemonsteren en toetsen, maar ook de resultaten gebruiken voor exportcertificering. Dat zorgt voor een vloeiend bedrijfsproces en efficiëntie. De drie NAL-pilaren audits, protocolbeoordeling en ringtoetsen blijven zoals ze zijn. De nacontrole wordt nu een officiële nacontrole. De NVWA beslist op advies van Naktuinbouw over bijvoorbeeld het gevolg van een gevonden afwijking voor opname in het LEEZ-register. Voor deelnemers aan LEEZ is de module 'NAL-LEEZ' NAL-conditie-27 toegevoegd. Hierin staat welke NALcondities wel en welke niet gelden bij LEEZ (zie onderstaand).
LEEZ in de praktijk
De werkwijze bij export van zaaizaden bij LEEZ-erkende bedrijven is als volgt:
1. Het bedrijf vult een fytosanitair certificaat in. Het land waar het zaad naartoe gaat bepaalt de eisen. Dat kan bijvoorbeeld een laboratoriumtoets zijn op een bepaalde ziekteverwekker. Het bedrijf heeft dan zelf de toets uitgevoerd in het eigen NAL-geautoriseerd laboratorium op een zelf getrokken monster.
2. Een keurmeester geeft het fytosanitaire certificaat af na het doen van een aantal controles:
- Voerde het bedrijf zelf of Naktuinbouw de toets uit? l Vond de bemonstering van de partij in Nederland plaats?
- Vond de toets plaats op een datum dat er een NAL-autorisatie was?
- Is er een LEEZ-erkenning op de datum van export?
3. De NAL-auditor controleert jaarlijks aan de hand van NAL-conditie-27 of het bedrijf aan de procedures voldoet. De auditor controleert niet alleen het kwaliteitsmanagementsysteem van het bedrijf, maar ook de uitvoering van de toetsen en manier van bemonsteren.
4. Een NVWA-auditor voert met een zo vast mogelijke frequentie een administratieve controle uit bij het bedrijf.
De belangrijkste verschillen tussen NAL en LEEZ
Bij LEEZ mag je de monsters alleen in Nederland nemen
Voor NAL mogen bedrijven monsters nemen bij een zuster- of dochterbedrijf in het buitenland, waar eens per drie jaar een audit plaatsvindt. Uitslagen van buitenlandse monsters mag een bedrijf niet gebruiken voor exportcertificeringen onder LEEZ.
Bij LEEZ toets je in een Nederlands NAL-geautoriseerd laboratorium
Uitslagen van toetsen bij een zuster- of dochterbedrijf in het buitenland mag een bedrijf niet gebruiken voor export onder LEEZ.
Bij LEEZ mag je bladmateriaal niet zelf toetsen
Als zaad naar een land gaat met een toetseis voor bladmateriaal, moet Naktuinbouw de bemonstering en toetsing van het blad uitvoeren.
LEEZ geldt niet voor Q-organismen
Als zaad naar een land gaat met een toetseis op een EU-quarantaineorganisme, dan voert een officieel laboratorium de toets uit. Bijvoorbeeld het Naktuinbouw-laboratorium.
