Tholen - Quizvraag: wat zijn de CIS-landen? Voor hen die bekend zijn met de recente wereldgeschiedenis misschien geen al te moeilijke vraag. Na het uiteenvallen van de Sovjetunie verenigden een aantal voormalige USSR-republieken zich in de CIS (of GOS op z’n Nederlands).
We hebben het hier dus over Rusland en een aantal landen eromheen, en laat dat nou net een regio zijn waar de glastuinbouw zich de laatste jaren sterk ontwikkeld heeft. Stefano Hiwat weet er alles van, hij is voor Gavita verantwoordelijk voor de sales in dat deel van de wereld, en deelt met ons zijn inzichten in die markt.
Rusland valt stil...
Te beginnen meteen met het grootste land: Rusland. Stefano merkt dat er op dit moment weinig beweging zit in de Russische tuinbouwmarkt. Het is dan makkelijk om meteen naar Covid-19 te wijzen als oorzaak, maar er zijn belangrijkere redenen aan te wijzen voor het ‘stilvallen’ van die markt.
“Als ziekte was corona voor de Russen niet zo belangrijk, maar de lockdown was heel gevaarlijk,” vertelt Stefano, “want Rusland leeft van olie. Met een wereldwijde lockdown is er minder olie nodig, er is zelfs een periode geweest dat je geld toe kreeg als je olie kocht. Dat was desastreus voor de Russische economie. Dat heeft ook geleid tot een roebelcrisis, waarbij de euro duurder werd ten opzichte van de roebel. Het was dus een driedubbele crisis: een gezondheidscrisis, een oliecrisis en een roebelcrisis.”
Pre-Covid zag men bij Gavita twee dingen: de nieuwbouw nam af maar er was nog steeds interesse om door te gaan, en er kwam steeds meer vraag naar modernisatieprojecten waarbij bestaande kassen worden geüpgraded. Een subsidieprogramma heeft zeker bijgedragen aan die toenemende vraag.
"Maar toen kwam corona. Wat ik heb gemerkt,” aldus Stefano, “is dat daardoor de projecten twee jaar zijn uitgesteld in plaats van één jaar. Banken zijn terughoudender in het financieren van nieuwbouwprojecten. Iedereen heeft eigenlijk gewacht op een stabilisatie van de wisselkoers.”
... maar leeft voorzichtig ook weer op
Inmiddels lijkt de markt weer wat op te leven. Stefano merkt voorzichtig optimisme bij klanten en banken. “Dat betekent wel dat er misschien dit jaar weer contracten worden getekend met turn-key leveranciers, maar de kas staat dan op z’n vroegst eind van dit jaar, of volgend jaar. Er wordt dus groen licht gegeven voor nieuwbouwprojecten in de toekomst.” Ook voor de modernisatieprojecten verwacht Stefano dat de vraag pas volgend jaar weer echt zal aantrekken.
En hoe past de Russische drang naar zelfvoorzienendheid dan in dit hele verhaal? “Dat is inderdaad jarenlang geroepen, maar qua groentenproductie is Rusland nog lang niet zelfvoorzienend, terwijl het subsidieprogramma zo goed als afgelopen is. De pot is leeg, dus de overheid financiert nu moderniseringsprojecten in plaats van nieuwbouwprojecten.”
De insteek is dus om meer opbrengsten te halen uit het bestaande areaal. Modernisatie kan daarbij flink helpen. Niet dat het land vol staat met oude kassen, maar als er pak ‘m beet 1500 hectare aan modern glas staat (acht tot tien jaar oud), schat Stefano in dat er ongeveer een even groot areaal aan kassen staat dat wel een opknapbeurt kan gebruiken. “Maar moderniseren gaat niet alleen om de oude kassen, het gaat ook over kassen van acht of zelfs vier jaar oud.”
Met het vervangen van HPS door LED kunnen telers al veel productiewinst boeken met hetzelfde areaal, zonder dat meteen de hele kas op de schop gaat.
Kazachstan profiteert van Russische spagaat
Dan gaan we naar Kazachstan, waar een soortgelijke modernisatieslag plaatsvindt. “Een aantal jaar geleden gaf Kazachstan nog een boost aan nieuwbouwprojecten, vooral met het oog op de exportmarkt naar Rusland.”
Omdat Rusland nog steeds bij lange na niet zelfvoorzienend is, zien de Kazakken goede exportkansen. “De spirit om te groeien moet dus weer terugkomen in de markt.”
Dat hebben ze in Kazachstan dus goed gezien. Tegelijkertijd storen de Russische telers zich aan de import vanuit landen als Turkije, Kazachstan en Azerbeidzjan. “Men was dus blij toen de Russische overheid eind vorig jaar een importstop aankondigde vanuit landen als Azerbeidzjan, ‘vanwege fytosanitaire problemen’.”
Rusland kan zo’n importstop echter niet volhouden, ze moeten nog steeds groenten importeren. Die spagaat waar de Russen in zitten, vormt zo een mooie kans voor telers in Kazachstan. “En dat is ook weer een kans voor ons en voor de hele BV Nederland.”
Oezbekistan komt ook op
Datzelfde geldt eigenlijk ook voor Oezbekistan. “Het enige verschil is dat Oezbekistan nog geen ontwikkelde tuinbouw heeft zoals Kazachstan dat heeft. Oezbekistan staat wat dat betreft nog in de kinderschoenen, maar de laatste jaren worden er nieuwe kassen gebouwd, waar we positieve geluiden over horen. De projecten draaien, en lokale investeerders tonen interesse om nieuwe kassen op te zetten.” Ook in dat land komt de markt dus weer op gang, na een tijdelijke stilstand vanwege Covid-19.
Azerbeidzjan wil wel
Dan gaan we nog even op bezoek in Azerbeidzjan. Dat land heeft een redelijk ontwikkelde tuinbouw, en is een grote leverancier van tomaten aan Rusland. “Azerbeidzjaanse tomaten zijn heel populair,” weet Stefano. “Dat biedt veel perspectief voor de Nederlandse tuinbouwsector, ook voor groeilicht. Steeds meer telers daar oriënteren zich op het gebruik van licht. Ze vinden de hoeveelheid natuurlijk licht te laag, en weten dat er meer uit te halen valt. Men wil een hogere productie.”
De recente oorlog met Armenië heeft wel onzekerheid gecreëerd in de markt. “Kort daarna heeft Rusland ook een tijdelijke importstop ingevoerd. Nu heeft men in Azerbeidzjan besloten te wachten op economische stabilisatie na de oorlog, het weer opengaan van de markt met Rusland, en herstel van de prijzen. Maar de wil is er.”
Gavita heeft geduld
Het gaat, kortom, goed met Gavita. “We hebben geen reden tot klagen, het is alleen een kwestie van geduld. De markt wil wel, alleen heeft de markt wat meer tijd nodig om te herstellen dan ik had verwacht. Ik geloof wel dat het weer helemaal goed komt – is het niet dit jaar, dan wel volgend jaar. Je moet ook niet vergeten dat we als lampenleverancier vaak achteraan de rij staan: pas als de kas staat, komen wij om de lampen op te hangen.”
Ook voor wat betreft het bezoeken van de CIS-landen is het nog een kwestie van geduld. Rusland zit momenteel nog dicht (behalve voor ‘high-qualified specialists’ zoals technici), maar Oezbekistan is wel open onder bepaalde voorwaarden. “Onderling wordt er wel heen en weer gereisd tussen Rusland en omliggende landen, maar de Amerikanen en Nederlanders gaan nog niet naar Rusland toe. Het kan in principe wel, maar daar gaat wel een proces van een paar maanden aan vooraf.”
Omdat Russen het liefst face to face zaken doen, hoopt Stefano weer snel die kant op te kunnen. “De digitale oplossingen zijn handig, maar het is geen vervanging voor persoonlijk contact.”
Kansen
Tot slot: waar liggen de kansen in de CIS-landen? Stefano ziet kansen voor nieuwbouwprojecten en turn-key bouwers. Misschien wat minder dan voorheen, maar “voordat er een subsidieprogramma was werd er ook gebouwd in Rusland, alleen op kleinere schaal. Dat zal dus ook na afloop van het programma gewoon doorgaan.”
Voor een groeilichtleverancier als Gavita heeft Stefano vooral hoge verwachtingen van moderniseringsprojecten. “Er is heel veel potentie voor hybride belichting. Gezien het klimaat heeft HPS nog steeds toegevoegde waarde vanwege de warmte die erbij vrijkomt. Maar de lichtwinst die met LED te boeken is bij hetzelfde energieverbruik, dat biedt heel veel kansen.”
Besparing van energie is daarbij geen issue: men wil licht. “Je krijgt dan Scandinavische lichtniveaus. Als dat ook betekent dat men op Scandinavische wijze gaat telen en dat leidt tot Scandinavische opbrengsten, zou dat fantastisch zijn.”
Met het nieuwe LED-armatuur van Gavita verwacht Stefano dat ze heel leuk mee kunnen doen in die transitie naar hybride belichting. “We hebben de afgelopen jaren een flinke marktpositie opgebouwd, met name dankzij een hele sterke lokale partner, Lumex M in Saransk, Rusland. Heeft de klant een probleem, dan is het streven dat er binnen een week iemand op de stoep staat om het op te lossen.”
Voor meer informatie:
Gavita International b.v.
Stefano Hiwat
www.gavita.com
shiwat@gavita.com
T + 31 (0)297 380 450
M +31 (0) 6 12 94 98 91