Sjaak Bakker was tot eind 2022 manager van de business unit Glastuinbouw en Bloembollen bij Wageningen University & Research (WUR). Hoewel hij onlangs met pensioen is gegaan, is hij nog steeds actief betrokken bij het werk. Momenteel vernieuwt WUR de kassen waar onderzoeken en proeven worden uitgevoerd. De WUR heeft hem vanwege zijn uitgebreide ervaring en expertise gevraagd om te helpen bij het coördineren van deze vernieuwingen, in ieder geval tot eind 2024. Hij zet zijn kennis en kunde dus nog steeds in om dit proces succesvol te leiden, blijkt uit onderstaand verhaal van Ludvig Svensson.
Sjaak Bakker
Hoe heeft jouw tijd bij WUR je kijk op technologische ontwikkelingen in de glastuinbouw beïnvloed?
"Eigenlijk is het eerder andersom", zegt Sjaak lachend. "Toen ik studeerde aan de Landbouw Hogeschool (nu Wageningen Universiteit), stond die vooral bekend om groene disciplines, maar de rol van techniek werd onderschat, eigenlijk onterecht. Glastuinbouw draait niet alleen om planten, maar ook om technologie. Mijn ervaring is juist dat een combinatie van plantenteelt en technologie heel krachtig is."
"Toen ik in '82 afstudeerde en mijn vakken moest kiezen, wilde ik tuinbouw combineren met bouwkunde en besturingstechniek. Daar werd toen lacherig op gereageerd, maar die combinatie heeft me wel geholpen om de ontwikkelingen in de glastuinbouw goed te begrijpen en daar ook een rol in te spelen. Veel vooruitgang in de sector komt namelijk voort uit technologie, soms van buitenaf, maar ook vaak specifiek binnen de sector. Een goed voorbeeld daarvan is LED-verlichting. Hoewel dat op andere gebieden zoals in gebouwen en auto's grote successen kende, was er voor de tuinbouw bij de grote LED-producenten in eerste instantie weinig interesse. Dat komt doordat de markt voor LED in de tuinbouw relatief klein is vergeleken met andere sectoren. Die bedrijven zagen er dus weinig potentieel in voor grote investeringen. Daarom zijn veel innovaties in de tuinbouw afhankelijk van specifieke kennis en MKB bedrijven binnen de sector zelf, vooral op het gebied van klimaatregeling en licht."
"Ik heb geleerd dat de combinatie van technische en groene kennis essentieel is voor vooruitgang in de glastuinbouw. WUR heeft daar een belangrijke rol in gespeeld door technische en groene groepen samen te brengen binnen één businessunit."
Hoe zal de groeiende focus op duurzaamheid de toekomst van de glastuinbouw beïnvloeden, en hoe kunnen technologieën hierbij helpen?
Sjaak: "Als je kijkt naar waar de glastuinbouw naartoe gaat, zie je dat duurzaamheid echt al decennia aan de gang is. We zijn sinds eind '70 al bezig met energiebesparing en slim gebruik van spullen. Technologieën zijn hierbij ontzettend belangrijk. Met gesloten teeltsystemen en geavanceerde klimaatregeling kunnen we de omstandigheden beter in de hand houden, wat leidt tot een duurzamere productie."
"Maar let op hè, de glastuinbouw speelt echt een hoofdrol als het gaat om duurzaamheid. We willen minder energie verbruiken, de uitstoot verminderen en meer water en mineralen hergebruiken. Dat doen we door volop te investeren in nieuwe technologieën. Zo laten we zien dat die gewoon essentieel zijn voor onze inspanningen op het gebied van duurzaamheid. En we blijven maar doorgaan met ontwikkelen en investeren om onze impact op het milieu te verkleinen en tegelijkertijd de productiviteit op te krikken."
Hoe heeft de glastuinbouwsector geprofiteerd van technologische innovaties zoals AI en data-analyse? En wat zijn volgens jou nog onbenutte mogelijkheden?
Sjaak: "AI en data-analyse hebben ook de glastuinbouw een flinke boost gegeven. Dankzij zelflerende modellen en slimme systemen die beslissingen ondersteunen, worden en zijn onze productieprocessen veel beter en zijn we efficiënter gaan werken. We kunnen nu gewassen veel beter in de gaten houden en de omstandigheden waarin ze groeien optimaliseren."
"Wat betreft onbenutte kansen en mogelijkheden, natuurlijk zijn die er. Maar wat die zijn, dat weet nu nog niemand. Dat zal de tijd leren. Wat ik wel weet, is dat het echt spannend is om te zien hoe technologieën zich buiten de sector ontwikkelen en nieuwe mogelijkheden creëren voor de glastuinbouw. Kijk maar naar de ontwikkeling van de 'autonomous greenhouse' die we hebben ingezet. Ik denk dat we nog meer kunnen doen met AI en data-analyse om bijvoorbeeld nog slimmer om te gaan met water en gewasbescherming. En hoe mooi zou het zijn als we autonome systemen kunnen ontwikkelen die helpen bij het oogsten en verpakken? De truc is om te blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling, zodat we echt alles uit die technologieën kunnen halen voor een duurzame en productieve toekomst."
Hoe zie je de relatie tussen menselijke creativiteit en geavanceerde technologieën zoals AI in de toekomst van de sector?
Sjaak: "Het is een interessante balans. Ik denk niet dat robots mensen ineens helemaal gaan vervangen. Dat idee alleen al kan behoorlijk angstaanjagend zijn. Denk bijvoorbeeld aan robots die zelf beslissingen nemen in oorlogsvoering waar men in de defensie-industrie mee bezig is. Ik hoop echt dat er genoeg verstandige mensen zijn die dat in de hand houden, want als technologie het echt overneemt, dan zijn we denk ik niet op de goede weg. Deze discussie gaat dus niet alleen over techniek, maar ook over ethiek. Er zijn zoveel wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen, maar het gaat erom hoe we ze gebruiken en waar we ze voor willen inzetten. Dus waar trek je de grens? Dat hangt ook af van het politieke landschap en wat mensen nog acceptabel vinden of gaan vinden. Dat vind ik soms echt lastig."
"Maar laten we niet vergeten dat er ook veel positieve kanten van technologie zijn. Neem DNA techniek: als je genetische aandoeningen hebt waar je vanaf zou kunnen komen, dan is dat natuurlijk geweldig. Maar ik snap ook de bedenkingen, omdat soms de langetermijneffecten moeilijk in te schatten zijn. En ook op het gebied van robotisering zijn er voordelen, vooral in de glastuinbouw. Daar hebben we een tekort aan arbeidskrachten, dus als we relatief simpel productiewerk aan robots kunnen overlaten, is dat natuurlijk fantastisch."
"Kortom, ik denk dat technologie steeds meer operationele beslissingen gaat overnemen, maar ook een rol gaat spelen in strategische besluitvorming en risicomanagement. Dus ja, ik kijk echt uit naar wat technologie ons nog gaat brengen!"
Je hebt al een lange carrière in de glastuinbouw achter de rug, in combinatie met onderzoek en techniek. Wat is je advies voor jonge professionals die een carrière in de glastuinbouw ambiëren?
Sjaak: "Je moet altijd doen wat je leuk vindt. Als je tegen je zin iets gaat doen omdat je denkt dat dit een fantastische baan oplevert, dan ga je dat niet volhouden. Als je een carrière in de glastuinbouw wilt, dan zal je ook iets met techniek moeten willen, denk ik. Het maakt niet uit wat, het kan een biologische bestrijdingstechniek zijn of het kan een andere techniek zijn. Zoek hoe dan ook een specialisme waarin je wilt uitblinken binnen de context van de hele glastuinbouwketen. De glastuinbouw is te breed omvattend geworden om een generalist te zijn en je kunt succesvol zijn door de combinatie expertise met een toepassingsgebied."
Tot slot, de volgende kandidaat is Ad van Kester, operationeel directeur van Agro Care. Welke vraag wil je hem stellen?
Sjaak: "Hoe kijk je tegen de toekomst van de Nederlandse glastuinbouwsector in het algemeen aan? En hoe zie je specifiek de toekomst van jullie tomatenteelt in Nederland?"
Voor meer informatie:
Ludvig Svensson
Marconiweg 2
3225 LV Hellevoetsluis
Tel: +31 181 39 26 66
info.nl@ludvigsvensson.com
www.ludvigsvensson.com