Tholen - Het einde van het jaar komt in zicht, maar is de bodem van de portemonnee van de teler daarmee ook in zicht? Nee, over het algemeen niet, zo blijkt uit de inkomensraming voor 2018 door het Centraal Bureau voor de Statistiek en Wageningen Economic Research. Het gemiddelde inkomen uit alle type land- en tuinbouw bedrijven heen daalde fors t.o.v. 2017. Dat geldt óók voor de tuinbouw, waar voornamelijk stijgende kosten debet aan zijn. Tegelijkertijd blijkt ook, dat er nog altijd nergens meer geld verdiend wordt als in de tuinbouw.
Inkomen uit bedrijf, x 1.000 euro per oaje (onbetaald arbeidsjaareenheid)
Gisteren presenteerden de rekenkundigen van het CBS en Agrimatie de nieuwe cijfers in Den Haag. U moet er vooral zelf even in bladeren, maar de grote lijn is hiermee al genoemd. Het inkomen daalde voor het tweede jaar op rij. In de glasgroenten was deze daling een stuk scherper dan bij de bloemen en plantenkwekers, met name door slechte prijzen. Dat speelt niet in de sierteelt, met als grote uitzondering de orchidee. Maar zelfs daarin, zo vertelde data- en sectorspecialist Glastuinbouw bij Wageningen Economic Research Jan Benninga, zijn uitzonderingen aan te wijzen.
NB. Het Belgische statstiekbureau Statbel heeft een soortgelijke analyse gemaakt van de Belgische land- en tuinbouw. Deze cijfers vindt u hier.
x 1.000 euro per oaje
Potplanten
De gemiddelde omzet per bedrijf is geraamd op 2.900.000 euro en is in 2018 gestegen met ruim 9% ten opzichte van 2017. Dit is voornamelijk het gevolg van schaalvergroting (+6%).
Per saldo is tot en met oktober in 2018 een 2,2 % lagere prijs gerealiseerd ten opzichte van dezelfde periode in 2017. Phalaenopsis met 27% van de totale kamerplanten omzet bij Royal Flora Holland verreweg het grootste product, kent in 2018 een moeilijk jaar. De trend van lagere prijzen werd eind 2017 al ingezet en is te wijten aan overproductie. Deze overproductie is ontstaan door uitbreiding van het areaal en intensivering van de teelt. In een marktsituatie met overproductie gaat de mindere kwaliteit over het algemeen qua prijsvorming het eerst onderuit. In het geval van Phalaenopsis zijn dit de zogenaamde eentakkers, de planten met één bloeiende tak. De langdurige hete zomer zorgde ervoor dat het percentage eentakkers juist relatief hoog was, als de kastemperatuur niet op een acceptabel niveau gehouden kon worden. De verschillen tussen bedrijven zijn daarom juist in 2018 hoog geweest. Daar kwam nog bij dat door het hete weer minder marktvraag was.
De andere kamerplanten hebben over het geheel genomen in 2018 een iets hogere prijs gerealiseerd dan in 2017 met voor het tweede opeenvolgende jaar vrij goede prijzen voor groene planten. Producten met een positieve prijsontwikkeling waren cactussen en succulenten (15%) en Zamioculas (6%). Daarbij moet worden aangetekend dat 2017 qua prijsvorming een heel goed jaar was. Producten met een slechte prijsvorming in 2018 waren potroos (-9,3%) en pot-hyacinth (-11,8%). Alleen van kalanchoë is een substantieel deel van de aanvoer doorgedraaid (1%).
De perkplantenmarkt is een seizoensmarkt en de vraag is sterk afhankelijk van het weer. Dit was ook goed merkbaar in 2018. Het vroege voorjaar was tot en met maart nat en koud, daarna waren de omstandigheden prima. De vroege producten violen en primula hebben het dan ook qua prijs slecht gedaan (violen -18%), de andere producten deden het goed. Vaak is het patroon dat als violen een slecht jaar hebben, de overige perkplanten ook een slecht jaar hebben. Dat was in 2018 niet het geval. Gemiddeld voor alle perkplanten kwam de prijs 4% hoger uit dan in 2017 bij een 1% lagere aanvoer. Maar liefst 7% van de violenaanvoer is doorgedraaid.
x 1.000 euro per oaje
Snijbloemen
De omzet van het gemiddelde snijbloemenbedrijf is in 2018 ten opzichte van 2017 gestegen van 1.472.000 euro naar 1.695.000 euro (+15%). Dit het gevolg van schaalvergroting (+9%) en een overall hogere prijs bij een lager aanbod.
De markt voor snijbloemen in 2018 kenmerkte zich door een overall 3,7% lager aanbod via Royal Flora Holland (met 98,5% van de omzet de grootste veiling in Nederland) en een 1,3% hogere prijs. Het in areaal en omzet grootste product troschrysant, waaronder Santini’s, heeft qua prijsvorming in 2018 met een 9,7% hogere prijs een goed jaar gehad. Het aanbod van chrysanten was in 2018 3,2% lager dan in 2017, ondanks een met 12,1% gestegen areaal (CBS 370 ha geraamd voor 2018). Voor pluischrysanten waren de prijzen in 2018 juist 4,5% lager dan in 2017, bij een 1,5% hoger aanbod.
Het qua omzet tweede product tulp heeft in 2018 tot en met oktober een 2,9% lagere prijs gerealiseerd bij een 6,3% lager aanbod. Het qua omzet derde gewas roos heeft in 2018 een 2,1% lagere prijs gerealiseerd dan in 2017, bij een 1,5% grotere aanvoer. Bij de andere snijbloemen zijn positieve uitschieters qua prijsvorming Cymbidium (9,5%), Tanacetum (9%), Iris (8%), Helianthus (7%) en Bouvardia (7%). Vermeldenswaard is verder de expansie van Eustoma met 19% meer aanvoer. De prijs van dit product is daarentegen gedaald met 5,3%. Het lijkt erop dat de Eustomamarkt min of meer verzadigd is. Een andere qua volume spectaculaire steiger is Limonium met 21% volumetoename in 2018 ten opzichte van 2017, wat gepaard ging met een 7% lagere prijs.
Effect lange warme zomer op markt
Kenmerkend voor 2018 is de langdurige droge warme zomer in West-Europa geweest. Enerzijds is er in het algemeen weinig vraag naar bloemen tijdens warme buitenomstandigheden, anderzijds zijn de omstandigheden moeilijk geweest om bloemen van een acceptabele kwaliteit te produceren. Wat betreft de vraag was het totale verkochte volume 3,7% lager dan in 2018. Wel is er in 2018 met 1,8% van de aanvoer veel doordraai geweest (normaal circa 0,5% van de aanvoer). De doordraai was het hoogst bij Gerbera (9%), Alstroemeria (8%) en Anthurium (2%).
Pas in oktober trok de vraag weer aan. Temperaturen hoger dan 30 graden Celsius in kassen leiden niet alleen op dat moment tot een lagere productie, maar ook tot een qua gewicht lichtere productie. Vooral bij meerjarige gewassen waar gedurende langere tijd van hetzelfde gewas wordt geoogst, zoals roos en Cymbidium, werken extreem warme omstandigheden negatief door tot in november op de productie. Dit heeft effect op het langetermijnaanbod en dus ook op de prijs.
Energielevering
2018 is tot op heden een lucratief jaar geweest om elektriciteit aan het openbare net te leveren, gezien de hoge elektriciteitsprijzen en gunstige verhouding tussen gasprijs en elektriciteitsprijs (spark spread). Dit resulteerde in een gemiddeld 36.500 euro hogere opbrengst uit energie per bedrijf (+50% ten opzichte van 2017).
Kosten drukken inkomen flink
De tweede grote lijn in de tuinbouw als geheel is dat kosten fors stijgen en het gemiddelde inkomen daarmee drukken.
Naast energie (hoge aardgas- en elektriciteitsprijzen) moet men denken aan arbeid en plantmateriaal. Om arbeidskosten te drukken, zo vertelde Jan wordt in de teelt en op de teelvloer volop geïnvesteerd in oppot- en neerzetrobots die in containerteelt al gangbaar zijn. Telers doen er alles aan om hoge arbeidskosten tegen te gaan.
Voor wat betreft de het plantmateriaal, zit de stijging in de kosten vooral in het een op een doorrekenen van de hoge arbeids- en energiekosten aan de teler. In specifiek de orchideeën speelt daarbij ook een verdere intensivering (kortere duur) van de teelt en teelt in kleinere potmaten (meer planten per m2) mee.
Interessant is, zo ziet Jan, dat kwekers gaan rekenen en vaker tot de conclusie komen beter zelf te gaan vermeerderen. Dat kan een veelvoud aan effecten hebben, op de markt en op de kwaliteit. In eerste instantie zal de teler op safe spelen en meer vermeerderen dan hij nodig heeft. Dan heeft hij een marge, heeft hij de mogelijkheid om de beste 100% te selecteren en bijv. de overige 10% weg te gooien. Maar van de andere kant wordt het gewasbeschermingsmiddelenpakket steeds beperkter, wat zijn teelt maar ook de export in gevaar brengt. Zo staat in het VK de witte vlieg op de quarantaine lijst, maar niet bij ons. Omdat de teler de middelen uit handen wordt genomen hier preventief tegen op te treden, komt zijn verkoop in gevaar. Schoon opkweekmateriaal kan dergelijke problemen allicht deels ondervangen, maar dat wordt, met een ‘houtje touwtje’ vermeerdering, moeilijker in de hand te houden. Tot slot brengt de steeds verdergaande schaalvergroting het intrinsieke risico met zich mee dat áls het mis gaat, de gevolgen groter zijn.
De hoofdstukjes Potplanten en Snijbloemen zijn rechtstreeks overgenomen van Agrimatie. Meer informatie aangaande inkomsten, opbrengsten, rentabiliteit en meer, uitgesplitst naar specifieke (andere) agrarische sectoren, vindt u hier.