De Nederlandse glastuinbouw wordt alsnog opgenomen in het CO2-handelssysteem ETS-2. Dat heeft het kabinet dit voorjaar besloten. Wel wil het kabinet de sector financieel gaan compenseren voor invoering.
Glastuinbouw Nederland gelooft daar niet in. Het hele systeem dat daarvoor opgetuigd moet worden, wordt te ingewikkeld. Het kabinet vindt het niet opnemen van de sector in de opt-in echter ook te ingewikkeld, zo blijkt uit een Kamerbrief van minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei. Zij schetst de Tweede Kamer, na een motie van Pieter Grinwis van de ChristenUnie, wat volgens het kabinet de voor- en nadelen zijn van de ETS-2 opt-in.
Voor- en nadelen
Het kabinet ziet de opt-in als de beste manier omdat het extra regeldruk voor tuinders voorkomt, langetermijnduidelijkheid biedt en maakt dat tuinders lagere kosten vooraf maken waardoor er achteraf minder gecompenseerd hoeft te worden. De ETS2 opt-in levert daarnaast inkomsten op, welke kunnen worden ingezet in de sector, terwijl er in de route met een ETS-2-uitzondering een teruggaveregeling zou moeten worden opgetuigd waarvoor het kabinet nog geen potje beschikbaar heeft. Als laatste scheelt de route met ETS2 opt-in ook voor energieleveranciers aanzienlijke regeldruk, somt Hermans op.
Nadelen die het kabinet ziet zijn dat de ETS2 opt-in geen onderdeel is van het convenant dat met de sector is afgesproken, waardoor de regel naar verwachting 'op minder draagvlak in de sector kan rekenen.' De invoering gaat zorgen voor overbeprijzing, waardoor compensatie nodig is om de balans uit het convenant te behouden.
Nationale kop op Europees beleid
De ETS-2 opt-in is een nationale keuze van het kabinet, die bovenop Europees beleid komt én ook voorbij gaat aan het convenant met een duidelijk klimaatdoel voor 2030 dat met de sector is afgesproken. Extra maatregelen om het klimaatdoel voor de glastuinbouw te halen zijn volgens de sector niet nodig. Het kabinet wil echter meer zekerheid, en denkt met nog meer maatregelen die zekerheid te bereiken. Naast Nederland kozen ook Oostenrijk, Zweden en Finland al voor een ETS-2 opt-in, inclusief de glastuinbouw. In België, Duitsland en Frankrijk is men nog niet zover. Lidstaten hebben tot 1 januari 2027 nog de tijd om voor de start van ETS-2 een opt-in te implementeren, maar kunnen dat ook na de start van ETS-2 nog doen.
De beleidsmakers in Nederland realiseren zich wel dat het gevaar bestaat dat de opt-in zijn doel voorbij streeft. Er is sprake van een enorme lastenverzwaring. Om tegemoet te komen aan de lastenstijging stelt het kabinet zichzelf de voorwaarde dat de glastuinbouw volledig gecompenseerd wordt voor de extra lasten tot de hoogte van het nieuwe tarief voor de CO2-heffing die nodig is om het 2030 restemissiedoel van de sector (4,3 Mton) met voldoende zekerheid te halen, schrijft Hermans in haar brief. De definitieve doorrekening voor de benodigde hoogte van de heffing wordt dit najaar afgerond en zal dan ook met de Tweede Kamer worden gedeeld. In april 2026 wordt geëvalueerd of de uitgewerkte compensatie tijdig gerealiseerd kan worden.
Glastuinbouw Nederland heeft daar een hard hoofd in. Er zitten nogal wat haken en ogen aan het plan, zo blijkt ook uit de brief. Alexander Formsma, Beleidsspecialist Klimaat en Energie bij Glastuinbouw Nederland, sprak niet voor niets deze week op een kennisevent over CO₂ over het optuigen van een circus.
Waarom uitzondering voor glastuinbouw niet kan, volgens kabinet
Dat de opt-in er gaat komen, is al zeker. De sector wilde een uitzondering, maar volgens de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa), die het kabinet adviseerde, is 'het vooraf vrijstellen van de glastuinbouw in ETS-2 onuitvoerbaar, slecht handhaafbaar en fraudegevoelig'. Ook gesprekken de afgelopen maanden wezen voor het kabinet uit dat de sector 'op een uitvoerbare manier' uitzonderen van de ETS-2 opt-in niet gaat lukken. Hermans legt het in haar brief als volgt uit:
"De ETS-richtlijn maakt voor het ETS2 gebruik van de Common Reporting Format (CRF) uit de 2006 IPCC-richtsnoeren om de emissies in scope af te bakenen. Door de onduidelijkheid in deze IPCC-richtsnoeren in de definitie van hoofdactiviteit energieproductie kunnen energieleveranciers vooraf (ex ante) niet goed bepalen voor welk gedeelte van de gaslevering aan glastuinbouwbedrijven wel ETS2 rechten ingeleverd moeten worden en voor welk deel niet."
Kortom, het is te moeilijk voor energieleveranciers, die sowieso met ETS-2 te maken hebben. Energieleveranciers kunnen, zo legt Hermans uit, geen vrijstelling verlenen aan glastuinbouwbedrijven in het ETS2. "Zij zullen daarom genoodzaakt zijn om vanaf 2027 emissierechten in te leveren voor de CO2-emissies van al het aardgas dat zij aan glastuinbouwbedrijven leveren. Zij zullen de kosten daarvan naar verwachting aan hen doorberekenen."
Financiële compensatie 'beste optie'
Vanwege deze uitvoeringsproblematiek is financiële compensatie bieden volgens het kabinet de enige manier om glastuinbouwbedrijven uit te zonderen van de impact van ETS-2. "Bij een nationaal in te richten compensatieregeling kunnen de definities, op voorwaarde van staatssteungoedkeuring, zelf geformuleerd worden waardoor de hierboven beschreven onduidelijkheid in definitie minder speelt."
Bij een opt-out van de glastuinbouw zouden tuinders volgens Hermans 'alsnog kosten maken voor emissierechten die onterecht door energieleveranciers zijn ingeleverd, omdat energieleveranciers de glastuinbouw niet kunnen uitzonderen.' Hiervoor zou de overheid tuinders achteraf financiële compensatie kunnen bieden via een aparte nationale teruggaveregeling. "Het invoeren van een teruggaveregeling is niet verplicht, zal staatssteungoedkeuring vereisen en de kosten hiervan komen voor rekening van het lidstaat zelf waarvoor dan aanvullende dekking gezocht zou moeten worden in Nederland", somt Hermans de overwegingen op. Bovendien zou dit nóg ingewikkelder uit te voeren zijn dan de huidige compensatieplannen, die nog uitgewerkt moeten worden.
Verlaging energiebelasting overwogen
Het kabinet heeft nog wel overwogen om de energiebelasting voor glastuinbouwbedrijven zodanig te verlagen, zodat de meerkosten van ETS-2 worden gecompenseerd, schrijft Hermans aan de Tweede Kamer. "Dit zou kunnen leiden tot een verdere administratieve lastenverlichting voor glastuinbouwbedrijven. Binnen de energiebelasting is de ruimte voor compensatie echter beperkt doordat het kabinet de intentie heeft om de glastuinbouwsector al
via de energiebelasting te compenseren voor de verhoging van de gasprijs door de bijmengverplichting groen gas."
Groen gas
De Kamerleden Grinwis en Flach van de ChristenUnie stelden ook Kamervragen aan de minister over de kwestie. De minister drukt hen op het hart de zorgen van de sector 'zeer serieus' te nemen en in gesprek te blijven met de sector. "Met het pakket wordt gehoor gegeven aan de zorgen van de glastuinbouw door middel van de vermindering en vertraging van de bijmengverplichting, financiële compensatie tot de benodigde tariefhoogte om het doel met voldoende zekerheid te borgen én door extra middelen te reserveren om randvoorwaarden specifiek voor de glastuinbouw verder op orde te brengen."
Naast ETS-2 gaat het ook over de bijmengverplichting voor groen gas. Ook daarover zijn het kabinet en de sector nog met elkaar in conclaaf. ETS-2 is volgens voorzitter Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw op de lange termijn uiteindelijk misschien wel een beter mechanisme dan het huidige CO2-sectorsysteem, zie ze op het EnergiekEvent. "Dat zou ik graag verkennen. Maar de politiek verbindt ETS-2 aan de bijmengverplichting groen gas. In plaats van deze prijsprikkel zie ik liever een positieve stimulans door middel van een subsidie voor groen gas. Daarover willen we in de komende tijd met de politiek in gesprek gaan."
Ook de bijmengverplichting voor groen gas zou in 2027 moeten gaan gelden. Eerder was er nog sprake van 2026. Ook is de verplichting al naar beneden bijgesteld, tot 25%.