Nederland geeft veel meer belastingvoordelen aan bedrijven voor het gebruik van olie, gas en kolen dan gedacht. Dat werd in de aanloop naar Prinsjesdag gelekt. Het kabinet had het bedrag van rond de 40 miljard euro niet paraat. Veel aandacht gaat momenteel uit naar dat door de overheid misgelopen bedrag.
Planbureaus PBL en CPB hebben afschaffing van de subsidies (waarover in de Tweede Kamer deze week een motie werd aangekomen die vraagt om een afbouwplan voor het eind van het jaar) onderzocht en concluderen dat afschaffing vooral nuttig is als het de energietransitie stimuleert. Daarbij is er in het rapport ook aandacht voor de glastuinbouw, al is dat bij lange na niet de sector die de meeste subsidies krijgt.
Verlaagd tarief aardgas glastuinbouw
De planbureaus hebben een berekening gemaakt voor het jaar 2021. Ze komen voor de de glastuinbouw op door de overheid gemiste inkomsten van 120 miljoen euro. De reden: het verlaagd tarief voor aardgas voor de glastuinbouw.
Voor het gebruik van aardgas voor verwarming in de glastuinbouw geldt een verlaagd tarief in de eerste twee schijven van de energiebelasting alsmede op de ODE. Uitgaande van het gebruik van aardgas voor dit doel in beide tariefschijven en de verschillen met de reguliere tarieven in die schijven, komt het bedrag in totaal op
120 miljoen euro in 2021.
Kijk naar klimaatschade
Alle 'fossiele subsidies' samen voor alle sectoren komen in 2021 uit op 17,1 miljard euro. Dat bedrag is het kabinet in 2021 misgelopen. Bekijk de tabel met berekeningen van de planbureaus hier.
Belastingvoordeel voor het gebruik van fossiele brandstof is moeilijk te rijmen met ambitieus klimaatbeleid. De discussie over fossiele subsidies is nu vooral gericht op de hoogte van potentieel misgelopen belastinginkomsten door vrijstellingen of verlaagde tarieven van belastingen op energie. Daarbij blijft de onderliggende kernvraag onderbelicht stellen de planbureaus: levert wijziging van een regeling een bijdrage aan de energietransitie en daarmee aan het klimaatbeleid?
Vanuit klimaatperspectief is het logisch om de aandacht het eerst te richten op regelingen die ertoe leiden dat vervuilers onvoldoende betalen voor de klimaatschade die zij veroorzaken. Als door vrijstellingen en verlagingen de prijs van CO2-uitstoot te laag is, is extra beprijzing van het grootste belang. Dat is het uitgangspunt van een analyse met de externekostenbenadering.
Met deze andere manier van kijken blijkt bijvoorbeeld dat de CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving grotendeels voldoende beprijsd is, maar in veel andere sectoren niet. De externekostenbenadering is behulpzaam bij prioritering welke regelingen als eerste gewijzigd worden.
Elektrificatie niet remmen
De planbureaus willen weg van de pure focus op de miljardenbedragen, omdat het 'ongewenste uitkomsten kan opleveren'. Vanuit klimaatperspectief is het bijvoorbeeld schadelijk om de lagere tarieven voor grootverbruikers van elektriciteit fors te verhogen, want dit remt de elektrificatie, die juist een hoeksteen van klimaatbeleid is.
Beide benaderingen zijn wel nodig, vinden CPB en PBL. De inventarisatiebenadering en de externekostenbenadering hebben beide hun eigen verdiensten. Zonder de inventarisatiebenadering blijft buiten beeld welke regelingen het gebruik van fossiele brandstoffen zowel direct als indirect kunnen ondersteunen. Zonder de externekostenbenadering is niet te zien welke aanpassing vanuit klimaatperspectief het belangrijkst is.
Breng indirecte fossiele subsidies in beeld
CPB en PBL hebben in deze nieuwe studie een overzicht gemaakt van fossiele-energiesubsidies volgens de eerdergenoemde inventarisatiebenadering, waarbij ook veel indirecte regelingen in kaart zijn gebracht. De planbureaus hebben deze indirecte regelingen niet gekwantificeerd. Het kabinet heeft aan de hand van dit nieuwe overzicht in de Miljoenennota een schatting gemaakt van directe en indirecte fossiele subsidies.
Voor het 'verlaagd tarief aardgas voor glastuinbouw' komen CPB en PBL bij beide benaderingen in de rekensom voor 2021 uit op 120 miljoen euro. Dat bedrag liep het kabinet mis.
Kijk naar fossiele subsidies in samenhang met overig beleid
Bij het afschaffen van fossiele-energiesubsidies is het volgens de planbureaus ook van groot belang rekening te houden met de volledige nationale en Europese beleidsmix. Zo leidt de aanscherping en uitbreiding van het emissiehandelssysteem in de Europese Unie tot een verdere forse terugdringing van het beprijzingstekort op termijn. Daarnaast kan afschaffing van specifieke regelingen ook nuttig zijn als dit op kortere termijn al zorgt voor een adequatere beprijzing van klimaatschade.