Tholen – Twee uurtjes op de donderdagmiddag waren onlangs genoeg om heel wat nieuwe interessante inzichten uit sensordata te bespreken. Een vijftigtal tuinbouwspecialisten (in de dop) was aanwezig. MBO Westland en Sendot organiseerden samen een Masterclass Plant Insights. Plaats van handeling was het World Horti Center in Naaldwijk.
Bert van Tol, voorheen directeur van de Delft Research Group, waarvan ook Sendot deel uitmaakte, trapte de masterclass op 12 januari af met een stukje historie. Een geluid van herkenning steeg uit de zaal op bij het geluid van het maken van een ISDN-verbinding (ja, internet was twintig jaar terug nog niet zo vanzelfsprekend als nu).
Bert van Tol
Nieuwe sensoren
Bert besprak de ontwikkelingen op het gebied van onder meer techniek in de glastuinbouw. Sendot is zeven jaar geleden opgericht om daar met sensoren aan bij te dragen. Het resulteerde al in sensoren om fotosynthese en zuurstof te meten en daar blijft het niet bij. “We werken, samen met Normec Groen Agro Control, ook aan de ontwikkeling van een sensor om realtime virussen te meten.”
Nu al zijn er veel sensoren op de markt. Arie Draaijer, technisch manager en senior onderzoeker bij Sendot, schat al zo’n vijftig sensoren die allemaal verschillende dingen kunnen meten in en om de kas. “En het zullen er nog veel meer worden”, voorspelt hij. “Wij willen ook sensoren op de markt gaan brengen om onder meer pH, CO2 en bladtemperatuur te meten.”
Hij trok de vergelijking met een Formule 1-auto. “Daar zitten alleen al zo’n tweehonderd sensoren op en in.” Autoracen is topsport wat Arie betreft en telen in de kas is dat ook. “Telers kunnen, met behulp van hun groene vingers én data, de plant zo sturen dat ook die topprestaties kan leveren.”
Grafieken leren lezen
In de zaal zaten, naast actieve telers, mogelijk ook toekomstige telers. Immers was voor het evenement op 12 januari de samenwerking gezocht met Lentiz MBO Westland. “We willen nadrukkelijk ook de verbinding met de praktijk maken”, zei opleidingscoördinator Roel van Heijningen in zijn presentatie.
Weergave data fotosynthesesensor, klik hier voor vergroting
Zowel de studenten als de telers en andere geïnteresseerden kregen gedurende de middag een reeks grafieken voorgeschoteld, waarbij naast door Arie ook door Bonte de Jong van Fytoconsult en Robert Zuyderwijk van B+H Solutions werd stilgestaan. Arie stond vooral stil bij wat er allemaal extra ontdekt kan worden met behulp van het meten van fotosynthese-efficiëntie. “Daarmee meet je aan de motor van de plant. Het zegt ook iets over de productie van een plant.”
In de grafieken die Arie liet zien viel onder meer op dat planten niet alle nachten even efficiënt omgaan met het licht dat ze ontvingen gedurende de dag. Na een dag met te veel licht had de plant hersteltijd nodig en dat gaat ten koste van groei.
Voorbeeld data uit Paleanopsisteelt, klik hier voor vergroting
Niet altijd belichten
Als voorbeeld besprak Arie met Bonte, adviseur met een specialisatie in potplanten (waaronder ook orchideeën), Phalaenopsis. Dit is een CAM-plant, een afkorting voor Crassulacean Acid Metabolism. CAM-planten, waaronder naast orchideeën ook veel andere sierteeltgewassen, doen overdag hun huidmondjes dicht om te groeien zonder uit te drogen. Met dichte huidmondjes kunnen ze geen CO2 opnemen. Met de CO2 die ze ’s nachts opnemen, groeien ze ook overdag. Maar als de opgeslagen CO2-voorraad op is, houdt het op. Extra belichten heeft dan ook geen zin. De cijfers in de getoonde grafieken maakten dat ook inzichtelijk. De vakterm ‘malaatdip’ viel. In die dip is de opgeslagen CO2 op.
Bonte vertelde dat hij in de praktijk samen met telers en met behulp van sensoren tot de conclusie is gekomen dat het nodig kan zijn om pas later in de nacht te gaan belichten. Doen telers het eerder, maar is de malaatpot nog leeg, dan kan de plant eigenlijk niets met het licht. Bovendien kan het zo zijn dat het licht dat de teler de plant ’s nachts geeft, ervoor zorgt de plant later overdag niet al het natuurlijke licht (dat geen extra energie kost) niet kan benutten maar dat de plant daardoor juist schade op loopt.
Een andere les is dat het kan lonen om artificieel licht niet in één keer helemaal aan te zetten, maar rustig op te schakelen. Met dimbare LED-armaturen kan dat tegenwoordig. Hierdoor voorkomen telers stress bij de plant en kan de plant snel het licht maximaal benutten. “Daarmee is het mogelijk om uiteindelijk met een lagere PAR-som toch netto meer assimilatie te creëren.”
Het riep vanuit de zaal de vraag op of er ook al sensoren zijn die het mogelijk maken om vooraf te zien wat de status van de malaatpot is. Arie twijfelde, maar gaf wel aan dat er mogelijk een les getrokken kan worden uit de nachtefficiëntie in combinatie met kennis over de malaatpot.
Het optimaliseren van CO2-dosering in de kas is mogelijk met behulp van fotosynthese- en ETR-data. Klik hier voor vergroting
Wat doet inzet zilverbolletjes met een gewas?
Na een reeks grafieken kreeg John van Helden van Yookr de kans zijn bedrijf voor te stellen. Yookr biedt sensoren en een dashboard om meetgegevens duidelijk inzichtelijk op te maken. Onder meer in de komkommerteelt, bij een Noord-Limburgse teler, is het bedrijf druk bezig met proeven. Net als Sendot heeft ook Yookr ambities om met nieuwe sensoren nieuwe inzichten te blijven genereren. “Wij werken dagelijks aan een gebruiksvriendelijk dashboard waarmee we steeds verfijnder oogstvoorspelling inzichtelijk willen maken.”
Voorbeeld dashboard Yookr. Klik hier voor vergroting
De slotspreker tijdens de masterclass was Robert Zuyderwijk. Hij is, naast actief voor onder meer B+H Solutions, ook hybride (parttime) docent Bedrijfskunde Agribusiness bij Inholland Delft. Het voor een zaal met studenten en geïnteresseerden staan is voor hem dan ook niet nieuw. Op de donderdag ging hij in zijn presentatie in op hoe de werking van een speciale nanomeststof op basis van zilverbolletjes aangetoond kan worden met behulp van sensoren. Immers: het klinkt een beetje abracadabra en dus willen telers het, naast in het gewas, ook graag in data bevestigd zien.
Robert Zuyderwijk geeft uitleg over fotosynthesemetingen om het effect van de speciale nanomeststof van B+H Solutions aan te tonen
Onder meer in de gerberateelt zijn mooie resultaten gehaald, net als in de tomaten, waarvan Robert enkele grafieken laat zien. De speciale meststof van het van oorsprong Duitse bedrijf helpt licht beter door de plant verspreiden en helpt het gewas ook beter verschillen in licht op te vangen. Dat voorkomt stress bij de plant en levert een meerproductie op. In het geval van gerbera was het sterkste effect in het voorjaar te zien, bij felle lichtwisselingen. In de tomatengrafieken wees Robert op de ETR, de Energy Transfer Ratio. Die lag hoger in het behandelde gewas dan in het onbehandelde gewas. In meerdere gewassen ziet B+H Solutions dat planten minder abiotische stress ervaren bij gebruik van hun meststof, waarmee tomatenplanten onder meer minder gevoelig worden voor het tomatenbronsvlekkenvirus (TSWV).
Vaker inzichten delen
Het echte slotwoord was voor Roel. Hij nam de zaal nog even digitaal mee de kas in. De kassen waarin de studenten werken zijn gekoppeld aan Kassim, een online simulatietool voor klimaatregeling. De studenten leren er over wat het draaien aan de knoppen met het gewas en klimaat in de kas kan doen, zonder dat direct een foutje afgestraft wordt. De klimaatcomputer zelf aansturen, dat mogen de studenten voor de twee kascompartimenten in het World Horti Center niet.
Mede met behulp van Kassim krijgen de tuinbouwspecialisten in spe nieuwe inzichten. Ook de masterclass leverde ongetwijfeld nieuwe inzichten op, zowel voor de studenten als de overige aanwezigen. Sendot, Fytoconsult, Yookr en U willen vaker sessies rondom de Plant Monitor en Plant Insights gaan organiseren. Erwin Gräfe, Commercieel Manager van Sendot, geeft er graag meer uitleg over.
Blik in de kas via Kassim
Voor meer informatie:
Sendot
info@sendot.nl
www.sendot.nl