De meest voorkomende beroepsziekten in 2020 waren luchtwegaandoeningen (40%), psychische aandoeningen (37%) en aandoeningen aan het houding- en bewegingsapparaat (18%). Zo blijkt uit het rapport Kerncijfers Beroepsziekten 2021 van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Het rapport geeft inzicht in de in 2020 gemelde beroepsziekten, verdeeld over sectoren.
In Nederland wordt jaarlijks een groot aantal medewerkers ziek door hun werk. Sommigen raken door hun werk zelfs arbeidsongeschikt. Een beroepsziekte kan voor zowel een werknemer als werkgever tot financiële schade leiden. In bepaalde gevallen kan een beroepsziekte ook leiden tot forse juridische claims.
Wat is een beroepsziekte?
Een beroepsziekte is een ziekte, klacht of blessure die (vooral) het gevolg is van schadelijke factoren en invloeden op en rondom het werk. Er is dan sprake van een onveilige of ongezonde werkbelasting. Voorbeelden van beroepsziekten zijn: rug- en knieklachten door lichamelijk zwaar werk, gehoorschade door lawaai, kapperseczeem, Repetitive Strain Injury (RSI) en burn-out. In Nederland kan in principe elke ziekte, klacht of blessure een beroepsziekte zijn. Dit bepaalt de bedrijfsarts of Arbo arts. In Nederland bestaat er géén standaard lijst met beroepsziekten.
Top 5 sectoren met de meeste beroepsziekten
De vijf sectoren met de meeste beroepsziekten per 100.000 medewerkers zijn:
- Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening
- Overheid
- Industrie
- Bouwnijverheid
- Onderwijs
Beroepsziekten hebben (grote) gevolgen voor werkgever en werknemer
Een beroepsziekte heeft grote gevolgen voor werknemers en zijn of haar deelname aan de arbeidsmarkt. Bij 88% van de medewerkers is er sprake van tijdelijke arbeidsongeschiktheid en bij 5% van blijvende (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid door een beroepsziekte. Slechts in 7% van de gevallen is er geen sprake van arbeidsongeschiktheid.
Beroepsziekten en het coronavirus
In 2020 hebben 738 bedrijfsartsen in totaal 4.856 meldingen van beroepsziekten gedaan. Het aantal meldingen van beroepsziekten is een stuk hoger dan in 2019. Dit komt met name door de coronapandemie. Van het totale aantal beroepsziektemeldingen in 2020 bestond 39% uit coronavirusmeldingen. De meeste meldingen komen uit de gezondheidszorg. Andere sectoren met coronavirusmeldingen zijn industrie, onderwijs, overheid en openbaar bestuur en groot- en detailhandel.
Psychische beroepsziekten en aandoeningen aan het houding- en bewegingsapparaat
Psychische beroepsziekten komen vooral voor in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (25%), overheid en openbaar bestuur (22%) en de industrie (11%). De aandoeningen aan het houding- en bewegingsapparaat komen voornamelijk voor bij medewerkers in de industrie (23%), de bouwnijverheid (15%) en in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (14%).
De meest voorkomende beroepsziekte: long- en luchtwegaandoeningen
In 2020 zijn 1.965 beroepslong- en infectieziekten gemeld waarvan 1.918 meldingen van een longinfectie door het coronavirus. 55% van de zorgmedewerkers met een beroepsziekte als gevolg van het coronavirus geeft aan onbeschermd gewerkt te hebben. Buiten de zorg hadden vooral medewerkers een verhoogd risico in de vleesverwerking, land- & tuinbouw en groot- & detailhandel. Na een infectie door het coronavirus is astma de meest gemelde beroepslong- en infectieziekte.
Aandoeningen van de bovenste en onderste luchtwegen van de longen zijn vaak gemelde beroepsziekten op het gebied van de long- en luchtwegaandoeningen. De meeste meldingen van beroepslongziekten komen uit de industrie en komen vaker voor bij mannen dan vrouwen.
De meest gemelde beroepsinfectieziekten, naast een coronavirusinfectie, zijn andere longinfectieziekten, MRSA-meldingen en de ziekte van Lyme. De luchtweginfecties naast het coronavirus zijn voornamelijk veroorzaakt door contact met dieren, stof of parasieten. Medewerkers in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, de industrie en het onderwijs liepen het meeste risico voor een longinfectieziekte.
De nummer 2: psychische aandoeningen
Het aantal meldingen van psychische aandoeningen was in 2020 lager dan in voorgaande jaren. Veel medewerkers hebben in 2020 thuisgewerkt. Dit lijkt niet tot meer overspanning of burn-out te hebben geleid in 2020; in 2% van de meldingen wordt het als oorzaak aangegeven. Bedrijfsartsen geven aan dat het probleem groter is. Het werkfunctioneren van medewerkers zou onder druk staan door bijkomende zorgtaken. Medewerkers in de gezondheidszorg liepen, net als voorgaande jaren, het grootste risico op een psychische aandoening.
Van het totaal aantal meldingen in 2020 is bijna een kwart afkomstig van de gezondheidszorg en de maatschappelijke dienstverlening. De meeste medewerkers die te maken krijgen met een psychische beroepsziekte zijn vrouw, namelijk 54%.
Meest gemelde psychische aandoeningen
Vaak gemelde psychische aandoeningen zijn: overspannenheid, burn-out, depressie, en posttraumatische stressstoornis (PTSS).
De risicofactoren voor psychische beroepsziekten
Het hebben van te veel werk is de belangrijkste risicofactor voor psychische beroepsziekten. Gevolgd door traumatische ervaringen, agressie en intimidatie. Ook het gebrek aan sociale steun door de leidinggevende vergroot de kans op een psychische beroepsziekte.
Risico op arbeidsongeschiktheid bij psychische beroepsziekte
Een medewerker met een beroepsziekte loopt een groot risico om tijdelijk of voorgoed uit te vallen. 87% van de getroffen medewerkers is langer dan een maand arbeidsongeschikt.
De nummer 3: beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat
De drie meest gemelde beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat zijn: de tenniselleboog, specifieke pijn onder het schouderdak bij het optillen van de arm en Repetitive Strain Injury (RSI) van schouder/bovenarm. Medewerkers in de volgende sectoren liepen in 2020 het meeste risico op een beroepsziekte aan het houding- en bewegingsapparaat:
- Bouwnijverheid
- Landbouw, bosbouw & visserij
- Industrie
In deze drie sectoren komen de genoemde beroepsziekten twee tot bijna drie keer vaker voor dan gemiddeld in Nederland.
Risicofactoren voor beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat
Het grootste risico voor een beroepsziekte aan het houding- en bewegingsapparaat is het uitvoeren van snel herhaalde armbewegingen. Ook tillen, dragen en het veel kracht zetten met de handen zijn een belangrijke oorzaak.
Risico op arbeidsongeschiktheid bij beroepsziekte aan het houding- en bewegingsapparaat
Ook beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat brengen een groot risico op arbeidsongeschiktheid met zich mee. 75% van de medewerkers met deze beroepsziekte zijn meer dan een maand arbeidsongeschikt, terwijl 6% een week tot een maand niet kan werken. 10% is zelfs blijvend uit ziek.
Voor werkgevers is er veel te doen aan preventie
Preventie op de werkplek is enorm belangrijk. Er zijn veel dingen die werkgevers zelf kunnen doen om verzuim te verlagen en voorkomen binnen een bedrijf. Ze hebben daar ook een groot financieel belang bij. Zo zijn veel ziektegevallen te voorkomen door te zorgen voor gezonde werkomstandigheden. Bij 11 veelvoorkomende aandoeningen is er zelfs een daling haalbaar tussen de 3 en 25%. Daarom is het belangrijk om op tijd actie te ondernemen.
Een aantal tips:
- Zorg dat het thema verzuim(preventie) een terugkerend punt is op de agenda van een organisatie. Benoem wie hiervoor verantwoordelijk is.
- Bied passend werk aan voor medewerkers met psychische of lichamelijke klachten. Denk met medewerkers mee over oplossingen om verzuim te voorkomen of verminderen.
- Toon betrokkenheid bij medewerkers door hen te vragen hoe zij hun werk en de balans tussen werk en privé ervaren.
- Stel een Risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) op en breng de mogelijke gezondheids- en veiligheidsrisico’s binnen een bedrijf in kaart. De RI&E is verplicht voor alle organisaties met medewerkers. Hiermee is een goed overzicht te verkrijgen van mogelijke risico’s die tot verzuim kunnen leiden. Daarna wordt een plan van aanpak geadviseerd om mogelijke risico's te voorkomen.
Bron: Sazas