De tuinbouw staat al jaren bekend als koploper in innovatie. In eerste instantie werd geïnnoveerd om het eigen concurrentievermogen te versterken, maar de ontwikkelde kennis en technologie is inmiddels ook een belangrijk exportproduct geworden. Concurrentievermogen is niet meer de enige factor in innovatie. Duurzaamheid is inmiddels een must. En juist daar is nog genoeg te winnen, stelt Edith Post, Senior Key Account Manager Tuinbouw bij Engie in onderstaande bijdrage.
Verduurzaming is een thema dat de gehele bedrijfsvoering beïnvloedt. Zo kan in de inkoop worden verduurzaamd door over te stappen op gerecyclede of herbruikbare verpakkingen. Het zal ook steeds belangrijker worden om productiemiddelen met een lage CO2-footprint te gebruiken. In het productieproces zelf kunnen ‘afdankertjes’ een centrale rol spelen: producten die wellicht niet aan de ideale eisen voldoen, maar waar prima een gebruiksbestemming voor is te vinden. Hetzelfde geldt voor gewasresten of snoeiafval dat in andere sectoren kan worden gebruikt.
Naast inkoop en productie, is het energieverbruik een derde aspect van de bedrijfsvoering waar verduurzaming substantiële kansen biedt.
CO2-neutrale warmte
Om de klimaatdoelstellingen van het Parijs-akkoord te halen, moeten we richting een CO2-neutrale maatschappij. Momenteel wordt de tuinbouwsector nog volop aangedreven door aardgas en vertegenwoordigt deze zo’n 10% van de Nederlandse gasvraag. Het afstappen van aardgas is een van de vraagstukken die de tuinbouw moet oplossen om CO2-neutraal en daarmee toekomstbestendig te worden. Gelukkig zijn er opties genoeg.
Geothermie is voor tuinders een duurzame energiebron om te voorzien in (een deel van) de basislast van de warmtevraag. Warm water wordt uit de aarde omhoog gepompt, de warmte wordt afgenomen, en het koele water wordt teruggevoerd naar dezelfde aardlaag. Doordat geothermie in de basislast voorziet, hoeft aardgas (of een alternatief) alleen voor seizoensgebonden vraagfluctuaties worden ingezet.
Ook wanneer geothermie lokaal geen optie is, zijn er alternatieven om in de warmtevraag te voorzien. Bijvoorbeeld door het opwaarderen van warmte met een warmtepomp, al dan niet in combinatie met warmte- en koude-opslag. Als warmte-input kan bijvoorbeeld zonnewarmte, maar ook warm oppervlaktewater of opgewarmd koelwater worden gebruikt.
De kracht van groen licht
Naast warmte is verlichting een belangrijke energieverbruiker. Traditionele assimilatieverlichting vraagt relatief veel energie en zorgt daarnaast ook voor stralingswarmte. Ledverlichting is daarom sterk in opkomst. Dit heeft legio voordelen: een hogere energie-efficiëntie, minder warmteafgifte, geen blindstroom, meer flexibiliteit in lichtspectrum en een langere levensduur.
Het is wel belangrijk om daarbij aan te stippen dat hoewel de gebruikelijke hogedruknatriumlampen redelijk zijn uitontwikkeld, er in led-assimilatieverlichting wellicht nog stappen gemaakt kunnen worden om bijvoorbeeld de investeringskosten aantrekkelijker te maken. Het is dan ook goed om altijd een berekening te maken van de terugverdientijd alvorens over te stappen op ledverlichting.
Over licht gesproken: waar assimilatieverlichting ‘s nachts een energieverbruiker is, is licht overdag een belangrijke energiebron, en niet alleen voor de gewassen. Zonne-energie wordt nu al volop opgewekt in de tuinbouw, maar de toekomst biedt nog veel meer kansen.
Een groot nadeel van zonne-energie is dat het maar tijdelijk beschikbaar is: overdag wanneer de zon schijnt. Je moet dan of de opgewekte energie direct verbruiken óf deze terugleveren aan het energienet. Beide situaties zijn alleen niet altijd financieel wenselijk. Voortschrijdend onderzoek in batterij-opslag biedt dan ook een toekomstige oplossing. In de ideale situatie kun je dan overdag energie opwekken en deze ‘s nachts gebruiken voor de kunstmatige verlichting! Hoewel zonnepanelen momenteel veel (kas)oppervlakte kunnen opslokken, hoeft dat in de toekomst ook geen probleem te zijn: transparante zonnepanelen zouden in de toekomst de kas letterlijk tot energiebron kunnen maken.
Het CO2-vraagstuk
CO2 is nodig voor de teelt van vele gewassen. Het makkelijkste is op dit moment om CO2 op te wekken met een WKK of ketel, die doorgaans op aardgas draait (en in sommige gevallen ook zorgt voor ongewenste extra warmte). CO2-neutrale tuinbouw heeft een alternatief nodig.
Het beste toekomstscenario is dat er meerdere externe CO2-bronnen worden doorontwikkeld, zodat de levering altijd betrouwbaar blijft. Er wordt nu al gewerkt aan een aantal opties, zoals CO₂-afvang uit rookgassen van afvalverbranding, winning van CO₂ uit de buitenlucht en de winning van CO₂ bij vergisting van biomassa of productie van groen gas. Een andere, zeer interessante bron van CO2 is de industrie. Daar wordt genoeg geproduceerd dat kan worden afgevangen en geleverd aan de tuinbouw. En hoewel dit onder andere in het Westland al wordt gedaan door OCAP, is er in de rest van het land nog genoeg ruimte voor uitbreiding.
Initiatief van de sector zelf
Veel van de innovatie in de tuinbouw is op initiatief vanuit de sector zelf. Dat moet zeker zo blijven, maar is het genoeg? In mijn werk bij Engie heb ik verschillende tuinders succesvol kunnen helpen met bovenstaande oplossingen, maar om tijdig de benodigde CO₂-reductie in de sector op grote schaal te realiseren is voldoende financiële ondersteuning voor duurzame warmte in de SDE++ cruciaal. Om ervoor te zorgen dat de sector niet om de haverklap terugvalt op goedkopere, fossiele brandstoffen, is samenwerking tussen publiek en privaat dan ook noodzakelijk. Alleen zo bereiken we de gewenste, klimaatneutrale tuinbouw van de toekomst.
Voor meer informatie:
Engie
www.engie.nl