Als luchtuitwisseling het belangrijkste middel is om een kas te koelen, hoe houdt een teler dan een semi-gesloten kas koel? Naast de ventilatorsnelheid, die een negatief effect heeft op het klimaat, en de verdampingskoeling is er nog een ander belangrijk instrument om de temperatuur laag te houden, legt Godfried Dol van Glasshouse Consultancy uit.
Het antwoord op die vraag is schaduw. In een conventionele kas is zonwering de minst gewenste methode voor koeling. Het is gemakkelijk te begrijpen waarom. In koele klimaten is de algemene perceptie dat 1% licht gelijk staat aan 1% productie. Zonwering neemt het licht weg en vermindert de opbrengst. Maar wat als je meer dan 3000 joules licht ontvangt in een woestijn- of subtropisch klimaat? Is de plant in staat om al die joules om te zetten in grammen fruit?
In het algemeen stellen telers nu dat een tomatenplant 1700-2000 joules per dag nodig heeft om een maximale productie te bereiken. Vergelijkbare niveaus gelden voor paprika's en sla. In de Nederlandse zomers heeft de gemiddelde lichtsom een vergelijkbaar bereik. De telers in Australië krijgen bijna twee keer zoveel licht als de telers in Nederland. Maar ze hebben moeite om de Nederlandse opbrengst te bereiken. Toch zijn ze terughoudend in het gebruik van zonwering, omdat in een conventionele kas de luchtuitwisseling wordt belemmerd. De lucht onder het scherm stagneert, waardoor er een slecht klimaat voor planten ontstaat.
In een half gesloten kas komt de lucht van onderaf de kas binnen. Wanneer een schaduwscherm gesloten is, wordt de lucht door het scherm (of een kiertje - handig om de luchtstroom in een kas te houden), naar de ventilatieopeningen gedrukt en verlaat deze de kas. De lucht staat niet stil, omdat de ventilatoren de lucht naar de ventilatieopeningen blijven duwen. In feite werkt een schaduwscherm als een membraan, dat de lucht gelijkmatiger verdeelt als het door het scherm gaat, waardoor een gelijkmatigere temperatuur wordt gecreëerd. In een semi-gesloten kas beweegt de lucht altijd en activeert de lucht de verdamping.
Als we accepteren dat er 1800 joules nodig zijn om een maximale productie te bereiken, is zonwering een uitstekende manier om de warmte in de halfgesloten kas te verminderen. Minder warmte die in de kas komt, betekent ook minder ventilatorsnelheid.
Kunnen we licht en warmte verminderen zonder verlies van opbrengst?
Om die vraag te beantwoorden, moeten we kijken naar een dag met 3300 joule daglicht. Dit is zeer ongebruikelijk in koele klimaten, maar komt vaak voor in warmere klimaten. Onderstaande grafiek toont een perfect zonnige dag, met een maximale lichtintensiteit van 1100 Watt (roze lijn, linkerschaal) en een totale lichtsom van meer dan 3300 joule (blauwe lijn, rechterschaal).
De kas heeft al 25% krijt op het dak om de straling te verminderen en de teler heeft toegang tot een schaduwscherm van 25%. De teler besluit het scherm te sluiten met 500 Watt. Dit lijkt misschien te agressief, maar laten we proberen de hoeveelheid licht te berekenen die weggeschaduwd is. Vanaf zonsopgang wordt er 25% van de opgehoopte hoeveelheid licht tegengehouden. De lichtsom is dan 220 joule, dus er wordt 55 joule geblokkeerd en 165 joule bereikt het gewas. Bij 500 Watt sluiten de schermen en wordt er 50% van het licht geblokkeerd. In onderstaande tabel zijn de berekeningen voor de hele dag weergegeven.
Het blijkt dat van de totale 3300 joules de combinatie van schaduw en scherm bijna 1400 joules tegenhoudt en er een respectabele hoeveelheid van 1932 joules overblijft voor de planten. De ervaring heeft geleerd dat dit voldoende is voor een optimale productie. Belangrijker nog is dat de teler de warmte van de zon, die de kas binnenkomt, kan tegenhouden. Een lagere ventilatorsnelheid kan worden gehandhaafd in combinatie met zonwering zonder opbrengstverlies en zonder dat dit ten koste gaat van het klimaat.
Wanneer moet een schaduwscherm worden gebruikt?
De teler moet berekenen wanneer hij het scherm moet gebruiken. Voorbij zijn de dagen dat we het scherm op een bepaalde lichtintensiteit kunnen instellen om te sluiten. Op een gedeeltelijk bewolkte dag kan het nodig zijn om de schermen te sluiten op 600 of 700 Watt, om toch 1800 Joules te bereiken.
Een rekenmodule in de computer die automatisch de gereduceerde joules berekent op basis van de zonwering zou een welkome aanvulling zijn op elke klimaatcomputer. Een ander belangrijk aspect waar de teler rekening mee moet houden bij het gebruik van schermen is het kijken naar de weersvoorspelling. Als na een zonnige ochtend een bewolkte middag wordt verwacht, kan er beter met het gebruik van het scherm worden gewacht tot later in de ochtend (600-700 Watt straling) om toch 1800 joules op een dag te halen.
Tweede scherm
In de semi-gesloten kas heeft het gebruik van een tweede scherm duidelijk voordelen. Als in het voorbeeld hierboven een tweede scherm is gebruikt in plaats van krijt kan er vroeg in de ochtend en laat in de middag meer licht de kas binnenkomen. Hierdoor kan de eerste schaduw bij een nog lagere lichtintensiteit dan 500 Watt worden verkregen, waardoor de noodzaak om af te koelen verder afneemt. Afhankelijk van de locatie kan de opgetelde hoeveelheid zonwering oplopen tot 60%, maar bij slim gebruik door de teler hoeft dit niet tot productieverlies te leiden.
Een interessant discussiepunt, volgens Godfrey, dat voortvloeit uit het gebruik van schermen, is dat als we het grootste deel van de dag gebruik maken van schaduwschermen die het licht verspreiden, het de vraag is of er dan enig voordeel te halen valt uit het gebruik van diffuus glas in een semi-gesloten kas?
Dit artikel maakt deel uit van een serie over het telen in een semi-gesloten kas. Lees hier het eerste artikel over dingen die een teler nooit moet doen in een semi-gesloten kas.
Voor meer informatie:
Glasshouse Consultancy
www.glasshouse-consultancy.com
Godfried Dol
LinkedIn
godfrey@glasshouse-consultancy.com
+81 80 700 94 006