Het gaat goed met de Nederlandse economie en de werkloosheid loopt terug. De keerzijde van deze ontwikkeling is de groei van het aantal oneerlijke praktijken op de arbeidsmarkt. De Inspectie SZW zag in 2018 schijnconstructies en misstanden waarbij werkenden ernstig financieel werden benadeeld of zelfs uitgebuit. Dat blijkt uit het jaarverslag 2018 van de Inspectie SZW.
De prijsvechters op de arbeidsmarkt
Inspecteur-generaal Marc Kuipers: “Er komen helaas meer klachten over onderbetaling. Maar ook over werkgevers die zonder vergunning buitenlandse werknemers aan het werk zetten. We zien in een aantal sectoren een voortdurende zoektocht naar het goedkoper maken van arbeid.”
beeld genomen uit het Jaarverslag (link onderaan)
Het afgelopen jaar heeft de Inspectie SZW bij meer dan de helft van de inspecties overtredingen geconstateerd op het gebied van gezond, veilig of eerlijk werk. Bij de herinspecties bleek dat regels veel beter werden nageleefd, variërend van 70 tot bijna 90 procent van de gevallen.
Werknemers raken steeds vaker betrokken bij ernstige ongevallen op het werk. Het aantal meldingen van een arbeidsongeval is met vier procent gestegen van 4212 in 2017 naar 4368 in 2018. Vorig jaar vielen bij 70 arbeidsongevallen 71 dodelijke slachtoffers, een stijging ten opzichte van de 54 dodelijke slachtoffers die vielen bij ongevallen in 2017. De meeste van deze fatale ongelukken vonden plaats in de sectoren bouw, vervoer en opslag, handel en industrie.
Het aantal klachten dat bij de Inspectie SZW werd gemeld, steeg van 7100 in 2017 naar 7633 in 2018. De klachten gaan grotendeels over oneerlijk werk zoals onderbetaling of over werknemers die niet in Nederland mogen werken, maar dat wel doen. De toenemende krapte op de arbeidsmarkt leidt tot het inhuren van meer buitenlandse arbeidskrachten en het risico van illegaal werkenden. Groepen die kwetsbaar zijn voor onderbetaling, slechte arbeidsomstandigheden en soms ook arbeidsuitbuiting. Mensen die bereid zijn om lange dagen te maken tegen veel te lage uurlonen. Die hoge vergoedingen betalen voor slechte leefomstandigheden. En die veelal gevangen zitten in de afhankelijkheid van hun werkgever.
Sommige werkgevers proberen via schijnconstructies de kosten van arbeid te verlagen. Vaak zoeken zij via complexe en internationale constructies de randen van de wet op of gaan daar bewust overheen. Ook bedenken werkgevers legale, maar onwenselijke constructies waarvan werknemers de dupe zijn. In 2018 heeft de Inspectie SZW onder meer onderzoeken ingesteld in de hotelschoonmaak. Daar bleken arbeidstijden niet te kloppen en er werd onderbetaald. Eén schoonmaakbedrijf kreeg voor deze misstanden een boete van 160.000 euro.
Verder heeft de Inspectie SZW diverse constructies onderzocht bij het niet naleven van cao-bepalingen. Doordat werkgevers werknemers via bijvoorbeeld contracting lieten werken, krijgen zij een lager loon dan zij volgens de cao moeten krijgen. Dit komt onder meer voor in distributiecentra, bij pakketbezorgers en installateurs. In de bouw en transport heeft de Inspectie onderzoek verricht naar constructies met postbus- en payrollbedrijven in het buitenland. Sociale partners konden met de uitkomsten van deze onderzoeken juridische procedures starten. Daardoor zijn constructies gestopt, hebben ‘uitzendkrachten’ vaak alsnog het hogere cao-loon ontvangen, en zijn voor circa 2 miljoen euro schikkingen getroffen met werkgevers. In de scheepsbouw zijn 162 Roemeense werknemers schadeloos gesteld. Zij krijgen nu hetzelfde loon als hun Nederlandse collega’s. Ook zal de scheepswerk het werk niet meer tegen te lage prijzen aanbesteden.
Er waren in 2018 138 zaken in behandeling waarbij een vermoeden van arbeidsuitbuiting was. Een karakteristieke situatie is dat arbeidskrachten in het land van herkomst geronseld worden, met schulden worden opgezadeld, geïsoleerd en geïntimideerd worden om vervolgens onder slechte arbeidsomstandigheden lange werkweken te maken. De betaling is minimaal en soms ontvangt men helemaal geen loon. Zesentwintig zaken zijn in behandeling genomen gezamenlijk met andere partners zoals de politie en gemeenten. Voor dertien zaken is een opsporingsonderzoek voorbereid. In totaal zijn samen met partners 47 werkgevers geïnspecteerd op ernstige benadeling van werkenden. Dit ging om werkgevers in onder meer de transport en logistiek, land- en tuinbouw, horeca en detailhandel, uitzendbureaus en de bouw. Door de inzet van bestuurlijke instrumenten en het uitvoeren van strafrechtelijke onderzoeken zijn in totaal zeven criminele werkgevers gestopt.
Lees een selectie uit het jaarverslag 2018 Inspectie SZW op de speciale pagina.
Of lees direct het jaarverslag 2018 Inspectie SZW (PDF, 3,8 MB)
bron: Inspectie SZW