Plant ruikt anders na aanval exoot
Planten gebruiken geuren om hulptroepen in te roepen. Zo laten ze bijvoorbeeld een sluipwesp weten dat er een rups te halen valt. Hiermee is de plant misschien niet onmiddellijk geholpen, maar op de lange duur komen er wel minder vlinders en vraatzuchtige rupsen in de volgende generatie. Nederlands wild raapzaad (Brassica rapa) reageert met andere geursignalen op vraat van exotische of lokaal bekende, inheemse rupsen, slakken of luizen.
Mustard (Brassica rapa) plant (foto: Nicole van Dam)
Test met twaalf vraatvijanden
Biologen van de Radboud Universiteit en de Zwitserse Universtiteit van Neuchâtel testten de effecten van twaalf soorten planteneters, waaronder specialisten en generalisten, vreters en zuigers, exoten en inheemse, dus van koolluis en koolwitjes tot perzikluis en een naaktslak. Ze kregen hulp van de Nijmeegse natuurkundige Simona Cristescu om de subtiele verschillen tussen de geurstoffen van de planten te meten met een gaschromatograaf met een zeer nauwkeurige massaspectrometer op de afdeling organische chemie. Door het toepassen van slimme statistische modellen en berekeningen hebben we de complexe mengels van vluchtige stoffen die worden geïnduceerd door de verschillende groepen vreters kunnen onderscheiden,’ zegt Nicole van Dam, hoogleraar plant-insectinteracties bij het IWWR van de Radboud Universiteit en German Institute for Integrative Biodiversity Research (iDiv) Halle-Jena-Leipzig in Duitsland.
Bent u een ingeburgerd insect?
‘Over twee soorten rupsen in het onderzoek bleven we maar discussiëren of het nu nog wel exoten waren of dat ze al genaturaliseerd zijn, namelijk de Florida uil (Spodoptera exigua) en de Ni uil (Trichoplusia ni). Deze soorten worden wel in Nederland waargenomen en zijn ook plagen in kasteelten, maar ze overwinteren hier niet buiten. De wilde koolraapplanten lieten met hun geurreactie geen ruimte open voor twijfel: het zijn exoten. We kunnen ons model dus gebruiken om de plant te vragen wat de status van het vretende insect is.’
Het verschil tussen exoten en inheemse soorten zat hem niet zozeer in één bepaalde vluchtige stof, maar in de mengverhouding die werd geproduceerd. ‘Dit sluit ook aan bij wat we weten over de waarneming en het gedrag van sluipwespen en predatoren. Zij halen informatie over hun prooi uit de samenstelling van het boeket aan geuren dat door de plant wordt geproduceerd.’
De laboratoriumopstelling (foto: Holger Danner).
Communicerende planten
Van Dam ziet in de resultaten ‘een spectaculair bewijs’ hoe specifiek planten kunnen reageren op hun omgeving: ‘Zij hebben dan wel geen zenuwstelsel, ogen, oren of een mond, maar ze zijn wel degelijk in staat te onderscheiden wie hen aanvalt en kunnen daarover betrouwbare informatie sturen aan sluipwespen. Dat ze in staat zijn zelfs een inheemse van een exotische aanvaller te onderscheiden, vind ik echt verbazingwekkend.’
Door de klimaatverandering en globalisering komen er steeds meer exotische herbivoren naar Nederland. Dit kan leiden tot een verstoring van al bestaande interacties tussen planten, herbivoren en sluipwespen. ‘Sluipwespen kunnen ‘verward’ raken door de nieuwe luchtjes die planten maken als exoten ze aanvallen,’ zegt Van Dam. Dit zou de effectiviteit van biologische bestrijding kunnen verminderen. Ons onderzoek wijst er ook op dat endemische sluipwespen kunnen leren deze planten te vermijden doordat de luchtjes verschillen.
Bron: Radboud Universiteit