Tholen - Sinds jaar en dag staat het principe van emissieloos telen hoog op de agenda. Hiertoe zijn in substraatteelten emissienormen afgesproken, maar bij grondgebonden teelten is dat lastiger. Om ook hier uitspoeling van voedingsstoffen en gewasbeschermingsmiddelen naar de ondergrond zo goed mogelijk in beeld te krijgen, is deze teler daarom een zogeheten zorgplicht opgelegd, een soort morele verplichting te zoeken naar een optimale watergift.
Jos Ammerlaan in gesprek met Wim Voogt
De grote vraag is echter hoe dat kan. Het is immers geen exacte wetenschap. Wat een plant verbruikt, hangt van tal van (teeltkundige, technische, bodemkundige, plantkundige en gevoelsmatige) factoren af en wat uiteindelijk precies in de ondergrond terecht komt is, in elk geval in de praktijk, gissen. Een teler steekt zijn vinger in de grond of boort een gaatje met een grondboor, en besluit op basis daarvan – en natuurlijk met in het achterhoofd zijn kennis van het betreffende gewas en de weers- en klimaatomstandigheden – of een beetje extra water gewenst is of niet. Wat doorsijpelt naar het grondwater weet hij niet en ook bodemvochtsensoren kunnen hem dat niet zeggen. Deze kunnen wel een indicatie geven, maar vereisen een goede kalibratie afgestemd op de specifieke bodem en worden bovendien letterlijk waardelozer naarmate de diepte toeneemt.
Mooi maar lomp
Om deze vraag te tackelen, werd alweer bijna 10 jaar gelden de eerste zogenaamde lysimeter ontwikkeld. Dit is een diepe langwerpige bak, ingegraven tussen het gewas. Prik op een meter diepte een gaatje en je kunt meten wat er precies in die ondergrond terecht is gekomen. Hoewel voor onderzoeksdoeleinden een prima uitvinding – al met al is hij over de jaren bij een stuk of 20 telers in de kas geïnstalleerd - is het in de praktijk een onding. Hij is groot, lomp en duur, het verstoort de plaatselijke teeltomstandigheden en er is best wat randapparatuur nodig om er zinvolle metingen mee te kunnen doen.
Go virtual
Sinds vorige jaar wordt daarom gewerkt aan een zogenaamde ‘virtuele lysimeter‘. Het betreft een stukje software, waarbij op basis van bedrijfs- en bodemkenmerken én actuele kasklimaatdata gewasverdamping, het vochtgehalte in de bodem en het watertransport in de bodem berekend en in beeld gebracht wordt. De teler kan met dit model de effecten van een bepaalde watergift zien en een dreigende uitspoeling of vochttekort in beeld brengen. Zodoende kan hij met dit hulpmiddel de watergift afstemmen op de behoefte en voldoen aan deze zorgplicht.
Uitspoeling halveren
Uit praktijkvoorbeelden blijkt dat het beregeningsoverschot dikwijls nog fors is. Op maat water geven blijkt een leercurve, zoals mooi te zien is op het bedrijf van chrysantenteler Jos Ammerlaan uit Bleiswijk. Ging hij voorheen langs met de gieter op basis van gevoel, nu krijgt hij dagelijks een advies van de virtuele lysimeter. En inderdaad, mét advies blijkt hij de uitspoeling met ruim de helft te kunnen terugbrengen. Tegelijkertijd ziet hij dat zijn teelt er niet onder lijdt. Er is geen verschil met andere kappen, zo zegt hij. Teelttechnisch is het voor hem geen probleem hiermee te werken.
En dat is weer een opsteker voor onderzoekers Wim Voogt en Geert Franken van Wageningen University & Research. In de praktijk, zo zien zij, is de benodigde watergift soms aardig te berekenen, maar soms ook erg moeilijk. Er is zeker meer informatie nodig over de verschillende teelten, de tool is nog allerminst uitontwikkeld en natuurlijk is het wenselijk er op meer bedrijven mee aan de slag te gaan. Maar de initiële resultaten zijn veelbelovend en de metingen komen aardig overeen met de praktijk. men is gestart met metingen op drie verschillende bedrijven, alwaar ook ook een 'echte' lysimeter aanwezig is en men resultaten dus kan verifiëren.
De eerste start van het onderzoek gaat al weer een jaar op 10 terug. Dit specifieke project wordt uitgevoerd door Wageningen University & Research en is gefinancierd door Kennis in de Kas, Topsector TU, Stowa en Ridder. In een webinar, dat gisteren georganiseerd werd door Glastuinbouw Nederland, vertelden onderzoekers Wim Voogt en Geert Franken over de stand van zaken. Ook komt Ron Ammerlaan voorbij om zijn ervaringen te delen. Het webinar, dat werd geleid door Margreet Schoenmakers, is hier terug te kijken.