Karakteristiek kavellandschap in kaart
Kaartbeeld ten noorden van Gouda
Door de eeuwen heen hebben we ons landschap ingepolderd, opgehoogd, afgegraven, onder water gezet, drooggemaakt, bedijkt en verkaveld. Van oudsher is landbouw de drijvende kracht achter deze inrichtingsprocessen. De Agrarische landschappenkaart laat de verschillende manieren zien hoe we ons landschap voor agrarisch gebruik in cultuur hebben gebracht. De diverse verkavelingstypen onderscheiden zich door hun regelmaat, vorm en schaalgrootte. De vorm komt voort uit de eigendomssituatie en de praktische omstandigheden van een plek. Dit landschap laat zich dan ook lezen als een geschiedenisboek en biedt een schat aan informatie over zaken als bevolkingstoename en -afname, veranderingen in grondbezit en waterhuishouding. Agrarisch landschap heeft dan ook niet alleen een productiefunctie; het is een cruciaal onderdeel van ons nationale erfgoed.
Verdwijnende veenpakketten
Zo is de 17e-eeuwse droogmakerij de Beemster al sinds 1999 werelderfgoed vanwege de bijzondere schoonheid, rationele opzet, rechte lijnen en openheid van het landschap. De Agrarische landschappenkaart toont alle droogmakerijen in combinatie met de gemalen en molens waarmee de droogmaking tot stand is gekomen. Een ander oer-Hollands schouwspel zijn de uitgestrekte, smalle kavels van middeleeuwse veenweide-ontginningen. De veenpakketten verdwijnen in een rap tempo en ingrijpen om (verdere) bodemdaling tegen te gaan, is onontkoombaar. De kaart laat zien waar en in welke vorm deze karakteristieke landschappen nog wel zijn te vinden. Ook bundelt de kaart voor het eerst alle grootschalige landinrichtingsprojecten van de twintigste eeuw. Ten slotte ontsluit de kaart de kadastrale kaarten van de periode 1811-1832. Deze waren tot vorig jaar te vinden op de website WatWasWaar. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft deze omvangrijke collectie overgenomen.
Naar een digitale landschapsatlas
Deze kaart biedt inspiratie voor nieuwe inrichtingsplannen in gebieden die continu veranderen door onder meer schaalvergroting, energietransitie en ruimtelijke druk vanuit steden en industriegebieden. Ook is het een wetenschappelijke kennisbron voor historici, archeologen en historisch geografen. Bovenstaande voorbeelden vormen slechts een greep uit alle informatie die op de Agrarische landschappenkaart is te vinden. De kaart is te vinden op www.landschapinnl.nl. Op deze website publiceert de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed thematische kaarten die laten zien hoe het Nederlandse cultuurlandschap zich heeft gevormd. Al eerder verschenen kaarten over verstedelijking, verdedigingswerken en groen erfgoed. Al deze kaarten zijn volop in ontwikkeling en worden regelmatig met nieuwe informatie uitgebreid.
Kaart van de Beemster na de drooglegging, Pieter van der Keere, 1617, collectie Rijksmuseum. Bekijk deze kaart in het groot via www.collectienederland.nl